Rawete:Prononçaedje zero-cnoxheu

Li prononçaedje zero-cnoxheu sol Wiccionaire, c' est on scrijhaedje fonetike (Alfabet Fonetike Eternåcionå u kécfeye pus tård SAMPA) do mot, po les cis et cenes ki n' kinoxhrént gote di rén do walon (les zero-cnoxheus).

On l' divreut trover a tot côp k' i gn a on hagnon "prononçaedje" dins l' årtike.

Il a stî atuzlé e shuvant sacwantès rîles ahivêyes so cotoû do moes d' decimbe 2008, påzès bouteus sol "Motî Embanner walon", aprume Jean Cayron.

Li "prononçaedje zero-cnoxheu" ni sieve a wai d' tchoi pol moumint, veyanmint ki l' manire di lére li rfondou walon est co foirt loyî a l' accint do payis di tchaeke cåzeu.

Mins dins les ptits motîs, la k' on n' a waire di plaece, i pout vni a pont po dner ene idêye d' onk des prononçaedjes possibes a des zero-cnoxheus.

Divant l' prononçaedje zero-cnoxheu, on-z årè pacô l' aweure di trover sacwants prononçaedjes coinreces, kécfeye avou rahoucaedje del coine do payis corespondante. Mins å pus sovint, on lzès metrè onk dirî l' ôte, et leyî adviner ås sûtis wice k' on prononce insi. Il åront ddja ene pårt di response dins l' hagnon "Ortografeyes".

Voyales

Simpès voyales

scrijha	AFE	egzimpes
a	/a/	la /la/ abé /a.be/
å (betchfessî)	/ɔː/	åbe /ɔːp/
e	/ɛ/	el /ɛl/ end /ɛnd/ eto /ɛtɔ/ mes /mɛ/
	ni s’ prononce nén å coron	bole /bɔl/
è	/ɛ/	après /a.pʀɛ/ ndè /ndɛ/
ê	/ɛː/	bê /bɛː/
é	/e/	té /te/ fé /fe/
i	/i/	di /di/ famile /fa.mil/ isse /is/
	/iː/ divant ene doûce cossoune, R ou Y	dijh /diːç/ ayir /a.jiːʀ/ iy /iːj/
	/j/ etur ene cossoune ey ene voyale	biesse /bjɛs/ accion /ak.sjõ/ adiè /a.djɛ/
î	/iː/	waitî /wɛː.tiː/
u	/y/	lu /ly/
	/yː/ divant ene doûce cossoune, R ou Y	buzer /byː.ze/ tuyo /tyː.jɔ/ asgur /az.ɡyːʀ/
	ni s’ prononce nén inte g et i u e	aigue /ɛːk/ guitåre /ɡi.tɔːʀ/
û	/yː/	pû /pyː/
o	/ɔ/	po /pɔ/ tot /tɔ/

Voyales a deus letes

scrijha	AFE	egzimpes
ae (betchfessî)	/ɛ/	daegn /dɛɲ/
ai (betchfessî)	/ɛː/	fwait /fwɛː/
eu	/øː/	leu /løː/ peu /pøː/ eure /øːʀ/
ou	/u/	avou /a.vu/ nouk /nuk/
	/uː/ divant ene doûce cossoune ou R	nouve /nuːf/ amour /a.muːʀ/
oû	/uː/	djoû /d͡ʒuː/ noû /nuː/

Voyales naziåles

scrijha	AFE	egzimpes
an	/ã/	tant /tã/
am (divant B/P)		ambe /ãp/
én (betchfessî)	/ẽ/	tchén /t͡ʃẽ/
in	/ɛ̃/	tins /tɛ̃/
im (divant B/P)		timpe /tɛ̃p/
on	/ɔ̃/	onde /ɔ̃t/
om (divant B/P)		ombe /ɔ̃p/
ô (betchfessî)	/õ/	trô /tʀõ/
un (foirt råle)	/œ̃/	åcun /ɔː.kœ̃/ djun /d͡ʒœ̃/

Dimeyes voyales

scrijha	AFE	egzimpes
ea (betchfessî)	/ja/	bea /bja/
oe (betchfessî)	/wɛ/	moes /mwɛ/
oi (betchfessî)	/wa/	foice /fwas/
oen (betchfessî)	/wɛ̃/	poenne /pwɛ̃n/

Cossounes

Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.

Simpès cossounes

scrijha	AFE	egzimpes
b	/b/	ba /ba/ båbe /bɔːp/ bombe /bɔ̃p/
	/p/ divant e å coron	åbe /ɔːp/ båbe /bɔːp/ bombe /bɔ̃p/
	halcrosse	plomb /plɔ̃/ (!!! a-z aveuri)
c	/k/ divant a, o, u (faflotés) et cossoune	ca /ka/ cou /ku/ cur /kyʀ/ accion /ak.sjɔ̃/
	/s/ dins les ôtes cas	ci /si/ accion /ak.sjɔ̃/ acî /a.siː/
	halcrosse	blanc /blã/ franc /fʀã/
ç	/s/	ça /sa/ çoula /su.la/
d	/d/	di /di/ do /dɔ/
	/t/ divant e å coron, pus rålmint tot seu	binde /bɛ̃t/ did ci /dit.si/ David /da.vit/
	halcrosse	gland /ɡlã/ i ratind /i.ʀa.tɛ̃/
f	/f/	fi /fi/ afe /af/ baf /baf/
g	/ɡ/	gade /ɡat/
	/k/ divant ue å coron	ongue /ɔ̃k/
	halcrosse	rang /ʀã/ long /lɔ̃/
h	/h/	håye /hɔːj/ ahan /a.hã/
k	/k/	ki /ki/ souk /suk/ plonk /plɔ̃k/
l	/l/	li /li/
m	/m/	mi /mi/ mame /mam/
n	/n/	nou /nu/
p	/p/	pa /pa/
r	/ʀ/	rî /ʀiː/
s	/s/	souke /suk/ est /ɛst/ (divant voyale)
	/z/	vos avoz /vɔ.z‿a.vɔ/ (divant voyale)
	halcrosse	est /ɛ/ (divant cossoune), tins /tɛ̃/, vos /vɔ/ (divant cossoune) les (divant cossoune)
ss	/s/	asse /as/ påsse /pɔːs/ boss /bɔs/ ådiyoss /ɔː.di.jɔs/
t	/t/	eto /ɛtɔ/
	halcrosse	et /ɛ/, tot /tɔ/ hôt /hõ/
v	/v/	vôte /võt/
	/f/ (divant e) å coron	eleve /ɛ.lɛf/
z	/z/	zebe /zɛp/
	/s/ divant e å coron	keuze /køːs/
	halcrosse	nez /ne/ avoz /avɔ/

Cossounes a deus u troes letes

scrijha	AFE	egzimpes
ch	/ʃ/	bouchî /bu.ʃiː/
dj	/d͡ʒ/	djin /d͡ʒɛ̃/
	/t͡ʃ/ divant e å coron	ådje /ɔːt͡ʃ/
gn	/ɲ/	ågne /ɔːɲ/
jh (betchfessî)	/ʒ/	bijhî /biː.ʒiː/
	/ç/ (divant e) å coron	dijh /diːç/
sch (betchfessî)	/sk/	dischinde /dis.kɛ̃t/
	/ʃ/ dirî cossoune	i rschape /i.rʃap/ antene-schiele /ã.tɛn.ˈʃjɛl/
sh (betchfessî)	/ʃ/
tch	/t͡ʃ/	tchet /t͡ʃɛ/ betch /bɛt͡ʃ/
xh (betchfessî)	/ʃ/	oxhea /o.ʃja/
	/ç/	moxhe /mɔç/ ouxh /uç/

Prononçaedje possibe avou rmagnaedje di cossounes

Gn a eto des fenominnes di rmagnaedje di cossoune.

• djn => "ɲɲ" (on djno)
• dl => "ll" (wandler, candlete)
• dm => "nm" (aler dmander)
• dn => "nn" (po dner)
• nd => "nn" (endè)
• tcht => "tt" (atchter)
• tchv => "tchf" (on tchvå)
• vt => "ft" (skivter, havter, covtoe, bouvtî)

Prononçaedje possibe avou des dmeyès cossounes

Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.

scrijha	AFE	egzimpes
wer	/we/ (viebes del prumire troke)	(dirî voyale) abawer, acawer (rålmint dirî cossoune) bwer sipotcheye cogne di bouwer
	/wɛʀ/ (dirî cossoune, sustantifs)	abatwer, afinwer, aminwer, (bon)swer, bordwer, contwer, divwer, espwer, pårlwer, pouvwer

• y : "j"
• betchfessî ea : "ja", mins:
  • "ʀɛː" pol coron -rea (macrea, petrea)
  • "lɛː" pol coron -lea (tåvlea)
  • "ʃa" pol coron -cea (pourcea, laecea)
• betchfessî oe : "wɛ"
  • "løː" pol coron -loe (prandjloe, såcloe)
• betchfessî oi : "wa"
• betchfessî ey : "ɛj"

Ôtes prononçaedjes possibes

Po sacwants betchfessîs, on pout dner on deujhinme prononçaedje possibe, foirt corant, inte åtchetes :

• betchfessî å : "aː"
• betchfessî oe : "øː"

Et, si ça ahåye les uzeus, on ndè pout dner sacwants, ossu pô et ostant k' on vout.

On-z eployrè, adon, les senes AFE ki shuvèt :

• Voyale ë (prononçaedje di "i" et di "u" dins l' Roman payis, prononçaedje di "u" so Bietris, Bouyon et l' Simwès walon-cåzante : "ə"

Hårdêyes divintrinnes

• Mwaisse prononçaedjes di sacwants mots ki cminçnut pa A => AH
• Mwaisse prononçaedjes di sacwants mots ki cminçnut pa MA

Hårdêye difoûtrinne

• Les letes do walon (dins l’ grosse croejhete da Lorint Hendschel)