Etimolodjeye

candjî

Tayon-bodje latén « canem » (tchén måye ou lexhe). Dataedje do mot : 1050.

Prononçaedje

candjî

Sustantif

candjî
singulî pluriyal
tchén tchéns

tchén omrin

  1. (no d’ biesse ås tetes) biesse ås tetes, magneuse di tchå, k’ on-z a aclevé dispu todi, et k’ a divnou li meyeu soçon des djins, ki l’ sincieus no, c’ est : Canis lupus familiaris.
  2. dierin dbout d’ ene foumêye cigarete.
  3. (åre) boket do fizik, ki vént bouxhî sol dirî del bale eyet l’ fé pårti.
  4. pårt ki l’ ome rissaetche foû di s’ cwénzinne divant del rinde a s’ feme.
    • Vost ome fwait des tchéns, sav, nosse dame.

Ratourneures

candjî
Sôres di tchéns
A vey avou s’ laid caractere
Pask’ on tchén c’ est boufon
  • on n’ loye nén les tchéns avou des såcisses : i n’ fåt nén tinter ene sakî sins avance. Fr. il ne faut pas tenter le diable".
  • fé l’ tchén po-z awè des oxheas : fé l’ biesse po-z awè çk’ on vout.
Pask’ on tchén shût todi s’ mwaisse u k’ il est todi avou
Pask’ on tchén est veyou come ene sacwè ki n’ våt rén, k’ on n’ respectêye nén
Ôtes
  • èn nén dner s’ pårt ås tchéns : magnî voltî èn amagnî. Fr. se régaler, se délecter de".
  • hoûler avou les leus et bawer avou les tchéns / hoûler avou les leus et hawer avou les tchéns
  • on tchén avou on tchapea
  • si rwaitî come des tchéns d’ casson
  • T’ est èn ome, dit-st i l’ bierdjî a s’ tchén : ervazî après li mot d’ felicitaedje "t’ est èn ome".
  • ça va bén, dit st ele li mere a s’ tchén : dijhêye cwand rén n’ va.
  • ça vs va ? :: ça m’ va come on tchén k’ a yeu ene pire : ça n’ mi va nén.
  • il a dpus d’ cwårs k’ on tchén d’ barakî n’ a d’ pouces : il a bråmint des cwårs. Franwal : ahåyant po : "riche à millons".
  • erloye ti tchén, gn a l’ minne k’ abaye : k’ on dit a ene sakî k’ a si brayete å lådje.

Parintaedje

candjî

Mots d’ aplacaedje

candjî

Dizotrins mots

candjî

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

candjî
aclevåve biesse Canis canis

Addjectif

candjî
singulî pluriyal
omrin
et femrin
tchén tchéns

tchén omrin et femrin (sustantif addjectivrece, todi sudjetrece)

  1. ki wåde por lu sicretmint u ki n’ presse nén åjheymint ses afwaires.
  2. ki n’ a pont di rconixhance, ki n’ dene waire di dringuele a ene sakî ki l’ a-st aidî.
    • Il a stî tchén avou ses neveus.
  3. ki n’ dene waire di cwårs.

Ratourneures

candjî
  1. èn nén esse tchén : diner ene boune ricompinse å ene sakî ki vs a-st aidî.
    • Ele n’ a nén stî tchén avou s’ meskene : ele lyi a leyî tos ses meubes.
  2. èn nén esse tchén : bén payî ene sakî.
  3. èn nén esse tchén des poennes des ôtes les fé bouter sins rlaye. Franwal: ahåyant po : "surexploiter".
  4. èn nén esse tchén des cwårs des ôtes / èn nén esse tchén des çanses des ôtes / èn nén esse tchén des liårds des ôtes
  5. I n’ sont nén tchéns d’ ene eguegne : i n’ si rastinèt nén d’ endè fè ene po fé araedjî ene sakî.

Sinonimeye

candjî

Ratournaedjes

candjî
tchén
èn nén esse tchén

Waitîz eto

candjî

  Lijhoz l’ årtike tchén so Wikipedia.