di
Etimolodjeye 1
candjîPlinne cogne | Spotcheye cogne |
---|---|
di | d’ |
Tayon-bodje latén "de" (minme sinse).
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /di/ /dy/ /dɛ/ /dœ/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /di/
- Ricepeures : nén rcepåve
Divancete
candjîsingulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | di | des |
femrin | di | des |
di (nén candjåve)
- mostere li provnance.
- I vént d' Nameur.
- loye li diterminé å diterminant.
- Li gåre di Kinchasa.
- Li grande fontinne di Viyance.
- Ene cawe di rnåd, ene cawe di vatche.
- (pus stroetmint) sieve a fé des mots d' aplacaedje.
- cawe-di-rat, oraye-di-live.
- adrove on coplemint d' ajant.
- ... i gn a k' ont waîtî des eures å long après leu plaece, trebucant avå tot, berôlant dins les omes sitindous, berdelés d' tot l' monde, ribourés d' onk a l' ôte. — Les crwès dins les bruwères, p. 46 (fråze rifondowe).
- Dj’ a stî picî d’ ene wesse ! — Paul-Henri Thomsin, ratourtnant Tchantchès, c'èst po rîre, 2023, p.27 (fråze rifondowe).
- (nén todi etroclåve) adrouve on coplemint di manire.
- On bea djoû, vla k' i tént so djambes !
Mins pa måleur, il est sins nolu !
Astipé conte li grande paroeze
Wice k' i s' ratént di les deus mwins,
I voet dvant lu l' bea grand fåtûle
Tot emey l' tchambe : Diu, ké moumint ! — Martin Lejeune, “ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.144, « Lès prumîs pas » (fråze rifondowe). - Après l’ dierin sospir k’ ele tape di nåjhisté,
Tot fjhant ene dierinne rizete, li campagne s’ essoctêye ;
Adon l’ djoû, doûcetmint, rewalpêye si clairté
Et l’ nute si lait rider dal copete des nûlêyes. — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Tåvlê dal vesprêye », 1912, p.86 (fråze rifondowe).
- On bea djoû, vla k' i tént so djambes !
Mots d’ aplacaedje
candjîEtroclaedjes :
Ôtes aplacaedjes :
- djourdidju, nodidju, nodiglu, nodihu
- De- (dins les nos d’ famile)
- di-stant
- ådla, djudla
- tot d' shûte / totshûte
Ortografeyes
candjîRatournaedjes
candjîmostere li provnance
uzaedje dins l' diterminåcion
- Arabe : emantchaedje sins dvancete
- Arabe marokin : ديال (ary) = دْيال = dyal; نتاع (ary) = نْتاع = nta3
- Almand : der (de) (divant femrin singulî et tos les pluriyals); des (de) (omrin et neute singulî); von (de) (divant on no nén defini) + emantchaedje sins dvancete
- Inglès : of (en) (sacwants cas) + emantchaedje sins dvancete
- Espagnol : de (es) (etroclåve : del (es))
- Francès : de (fr) (etroclåve : du (fr))
- Itålyin : di (it)
- Maltès : ta' (en)
- Neyerlandès : van (nl)
- Picård : éd (pcd)
- Sicilyin : di (scn)
- Kimon amazir marokin : ⵏ (zgh) = n / N (nos d' plaeces)
Etimolodjeye 2
candjîDo viebe « dire »
Codjowa
candjîdi
- indicatif prezintrece, prumire djin do singulî
- Les efants, di dj', estént firs come ene poye ki vént d’ trover on vier — Lucyin Mahin, Vera.
- kimandeu prezintrece, deujhinme djin do singulî, fôme camaerådrece
- Djans, Batisse, potche so l’ ocåzion ! Di k’ il est trop tård po-z è raler so Yalta — Lucyin Mahin, Vera.
Ratourneures
candjî- dji di ça et dji n’ di rén
- Di çki t’ vous : dijhêye po-z aprester èn avize ki va disconte çou k’ les ôtes pinsnut.
- Di çki t’ vous : on n’ batrè måy li bwès po-z awè bon dins ene måjhon cwand i djale divant l’ ouxh — Lucyin Mahin.
Etimolodjeye
candjîLoukîz a : « dé ».
Prononçaedje
candjî- AFE : /di/
Sustantif
candjîdi omrin
- dé (a djouwer).
Ortografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
- di : E1
Itålyin
candjîDivancete
candjîdi
- di
- Tonio di Napoli.
- Toenne di Nape.
- Tonio di Napoli.