håye

Walon (Rifondou)

håye di hestreles
håye di fikîs amazirs
eraire di fier avou ene longue håye

Etimolodjeye 1

Tayon-bodje vî francike * « hagja » (minme sinse); mot cité dins l’ FEW 16, 115a; Dataedje do mot : 1100.

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /hɔːj/ /haːj/ /hoːj/ /haj/ /aːj/ /aj/ /hɛj/ /hɛːj/ /ɛj/, miersipepieuzmint e l’ notule ALW 1.50 (betchfessî å); (H prumrece) (36 prononçaedjes)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /hɔːj/
Ricepeures : nén rcepåve

Sustantif

singulî	pluriyal
håye	håyes

håye femrin

rîlêye di bouxhons, sovint rtaeyîs, ki recloyèt on tchamp.
- Li nivaye valsant avou l’ bijhe,
  Fjheut des damabondes di påwions
  Ki acovrént d’ ene sipesse tchimijhe
  Campagne et prés, håyes et bouxhons— Martin Lejeune, "L’iviêr èt l’amour" (fråze rifondowe).
- L' ivier a sovint djowé ås måyes ; Asteure, il èva hinkeplink il èva ådtriviè des håyes Mins il a pierdou totes ses kinkes — Gérard Havelange (fråze rifondowe).
- Les håye ridoxhèt d' årdispenes.
rîlêye d' ôte tchoi.
- Ene håye di brikes.
- I metént les frexhès brikes a håye por zeles souwer divant d' aler å for — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
- Li Toû d' France, avou ses håyes di rwaitants.

Ratourneures

taper l' cote sol håye
èn nén mete pinde ses lokes a des bassès håyes
våt mî èn oujhea e s' mwin ki deus sol håye
Sôte, Mirôre, houte des håyes et des bouxhons : kimande des macrales a leu ramon, po k' i les emoenne dins les airs.
payis la k' on loye nén les håyes avou des såcisses : on payis la k' tot est beazet bea.
On dit eto : Halbeskeute. F. pays de cocagne.
les håyes et les bouxhons schoûtèt : dijhêye po k' on s' dimefeye di çou k' on dit, k' i gn a des djins kel pôrént ôre, et vos fé do toirt.
Franwal: ahåyant po: "les murs ont des oreilles".

Parintaedje

Mots d’ aplacaedje

Sinonimeye

(po catchî et retourer) : håbe
(bwès) busket, virêye, taeye

Omofoneye possibe

/aj/
- hay (alez, avance)
- ay (criyaedje)
/hay/
- hay (alez, avance)
- schaye (haye po les toets)
/hɛy/
- schaye (hèye po les toets)

Ortografeyes

Divant 1900 :

hâïe : E203 ^(lére)
xhaie : E212 ^(lére)

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

aye : C1, C8, C9, C13, O0, O3, O4, G201 p. 173
hân.ye : E165
hauye : S24, S25
hôye : S24, G201 p. 173
hâye : E2, E200, E212b, S17, S44, G201 p. 173
hêye : G201 p. 173
haye : C8, S0, G201 p. 173
âye : O5, G201 p. 173
hèye : S0, G201 p. 173
håye : E1, E34, S117, G201 p. 173

E rfondou walon :

håye : R9 ^(lére), R10 ^(lére), R11 ^(lére), R13

Ratournaedjes

ritaeyîs bouxhons po catchî ou retourer

Arabe marokin : درڭ ^(ary) = دْرڭ =‎ dreg
Almand : Hecke ^(de), Hag ^(de)
Inglès : hedge ^(en)
Espagnol : seto ^(es), seto vivo ^(es)
Francès : haie ^(fr)
Neyerlandès : haag ^(nl)

rîlêye di brikes

Francès : haie ^(fr), rangée ^(fr)

retouré bwès

Almand : Hag ^(de)
Francès : haie ^(fr), bosquet ^(fr), taillis ^(fr)

Etimolodjeye 2

Stindaedje do sinse do prumî mot, dandjreus paski les boirds di ces bwès la estént rtaeyîs a môde di håye, po n' nén fé d' l' ombrire so les tchamps astok.

Sustantif

singulî	pluriyal
håye	håyes

håye femrin

retouré bwès, pu bwès k' on î va côper des åbes.
- Il a metou ene håye a blanc
- Ene boune håye, ça dene ene coide di bwès a l' åre — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).