gade
Etimolodjeye
candjîBodje induropeyin * « ǵʰaidos », « gʰaidos », fouxh-t i pal voye do tayon-bodje vî vî tîxhon * « gaitaz », (minme sinse), fouxh-t i pal voye do vî vî gayel, adon racuzinåve avou l’ inglès « goat », li neyerlandès « geit », l’ almand « Geiss », li suwedwès « get » ; mot cité dins l’ FEW 16 28.
Prononçaedje
candjî- AFE :
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ɡat/ (minme prononçaedje pattavå)
- Ricepeures : nén rcepåve
Sustantif
candjîsingulî | pluriyal |
---|---|
gade | gades |
gade femrin
- (no d’ biesse ås tetes) aclevåve biesse, roemiante, å pus sovint avou des coines et ki dene do laecea, ki l’ sincieus no, c’ est : Capra hircus.
- Après aveur hemlé, raetchî, i tchanta avou ene vwès d’ dozrê ki tronnéve come le cene d’ ene gade, li barcarole di Guillaume Tell — Dieudonné Salme (fråze rifondowe).
- Les coines del gade rilujhént come des féns noûs aneas d' keuve — J. Gelinne (fråze rifondowe).
- Prindoz ene åmaye di troes ans por mi, ene gade di troes ans, on bara d' troes ans, ene toûtrale et on djonne di colon — Lorint Hendschel, Li Djneze (ratournaedje) (fråze rifondowe).
- L’ ovraedje da Mariete, c’ esteut d’ aler picter l’ gade å matén tot-z alant e scole, et del riprinde etot rivnant — Michèle Verschaffelt.
- (pus stroetmint) frumele di cisse biesse la.
- frumele di tchivroû.
- Elle esteut ossu subtile k’ ene gade di tchivroû. — Pierre Otjacques.
- emantchaedje avou cwate pates, po mete des plantches, u ôte tchoi dsu.
- grand tas d’ four metou a souwer so des pîces; ces pietches la.
- Estant gaméns, nos aléns a l’ côpe å bwès avou nosse pa, abate des åbes a l’ riceprece, soyî les buks a bwejhes, redjårber les coxhes a fagots dsu ene gade — Jacques Desmet, so Wikisourd.
-
Biesse ås tetes
-
Gade di four
Ratourneures
candjî- esse todi metou la k’ les gades si soukèt : il est todi la k’ i n’ fåt nén.
- Flamind des gades : dijhêye po traiter on Flamind (ricomprindaedje do mot flamind "gat" (trô), dins l’ måhonteuse response "kus mijn gat" (båjhe mi cou).
- ome ås noerès gades.
- Po reyussi, ç’ n’ est nén ene sacwè d’ novea k’ i fåt trover, mins l’ fåt dire novelmint. L’ fond d’ totès* les istweres k’ on lét, on l’ kinoxhe co pus k’ l’ ome ås noerès gades. — Arthur Xhignesse, « Bwègnes mèssèdjes & pititès gotes » (1905), p.14 (fråze rifondowe).
- rinde ene pougneye al gade : fé l’ amour å mitan del nute (so l’ apinse k’ on dispiertêye si feme, tot djhant k’ on va aler rsognî l’ gade, po n’ nén dire direk çou k’ on vout). On dit eto : rinde a boere ås tchets.
- wårder l’ gade et magnî l’ cabu
- wice ki l’ gade est loyeye, i fåt k’ ele waideye, u ou çki l’ gade est loyeye, i fåt k’ ele brostêye, u ou çki l’ gade est aloyeye, i fåt k’ ele paxhe
- ossu subtile k' ene gade di tchivroû
- nén co po ene gade d’ ôr
- pus l’ boke powe, pus l’ gade el voet voltî
- c’ est l' foete di gade
Parintaedje
candjî- gadot, gadlot, gadlî
- gadler, gadlaedje
- s’ agadler, agadler
- ragadler, ragadlaedje, ragadelreye, ragadleu, ragadlåd
Mots d’ aplacaedje
candjî- båbe di gade
- bok-et-gade
- brosse di gade
- djambes di gade
- gade d’ ôr (gade-d’-ôr)
- gade-a-royes
- måle gade
- surale di gade
Ortografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
candjîaclevåve biesse, Capra hircus
- Arabe : ماعز (ar) = mâ3z pluriyal (pluriyal nén contåve, sôre di biesse); معزة (ar) = ma3aza (singulî contåve)
- Arabe marokin : ماعز (ary) = ma3ez (pluriyal nén contåve, sôre di biesse); معزة (ary) = مْعزة = m3eza (singulî contåve)
- Daenwès : ged (da)
- Almand : Ziege (de), Geiss (de)
- Inglès : goat (en)
- Francès : chèvre (fr)
- Itålyin : capra (it)
- Norvedjin : geit (no)
- Occitan : cabra (oc)
- Picård : gaye (pcd)
- Polonès : koza (pl)
- Portuguès : cabra (pt)
- Roumin : capră (ro)
- Tchampnwès : cabe
- Sicilyin : crapa (scn)
- Suwedwès : get (sv)
- Kimon amazir marokin : ⵜⴰⵖⴰⴹⵜ (zgh) = taghaḍet (singulî contåve); ⵉⵖⴰⴹⴰⵏ (zgh) = ighaden (pluriyal)
emantchaedje avou cwate pates po sotni des plantches
emantchaedje avou cwate pates po sotni des plantches
Waitîz eto
candjîLijhoz l’ årtike gade so Wikipedia.
Creyole ayicyin
candjîPrononçaedje
candjî- AFE : /ɡa.ˈde/
Viebe
candjîgade