lu
Walon (Rifondou)Modifier
EtimolodjeyeModifier
Tayon-bodje latén * « illúī », rifwait di « illi » datif singulî do prezintoe d’ mostraedje « ille ». Dataedje do mot : 1278 vî scrijha « lu ».
PrononçaedjeModifier
- AFE :
- diferins prononçaedjes : /ly/ /li/ /lœ/ /lu/ /luː/, miersipepieuzmint e l’ notule ALW 2.27.
- prononçaedje zero-cnoxheu : /lu/
- Ricepeures : nén rcepåve
Prono d’ djin tonikeModifier
omrin | femrin | |
---|---|---|
Singulî | lu | leye |
Pluriyal | zels / yeusses | zeles |
lu omrin
- prono tonike do rwaitant metou tot seu, repetant li prono sudjet.
- Lu, i n’ î a måy sitî, mins leye, bén.
- Gn aveut lu et céncwante-z ôtes.
- Mins vos n’ l’ årîz nén å fotbal, da, lu.
- Prono tonike do rwaitant metou dirî ene adrovire.
- C’ est lu ki l’ a dit
- metou dirî ene divancete.
- C’ est ene måjhone ki fwait sogne pår asteure ki l’ notåre est evoye, et Lorince avou lu. — Jean-Marie Warnier (fråze rifondowe).
- prono tonike do rwaitant metou replaeçant li prono sudjet « i ».
- Pol comere, leye, ele dimoréve todi amon s’ mononke. Lu lyi a-st aprins a lére, a scrire et a conter, ene sacwè d’ råle, adon, e l’ Årdene, copuvite po ene feme. — Gaston Lucy (fråze rifondowe).
- Prono tonike miroetrece.
- C’ est tchaekin por lu.
Mots vijhénsModifier
Nombe | Djin | Djinre | Sudjet | Muroetrece | Acuzatif (droet coplemint) | Datif (coplemint nén direk) | Locatif | Djenitif (pårtixhrê) | Tonike (tot seu ou dirî dvancete) |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Singulî | Prumire djin | — | dji, dj’ dju (padrî) |
mi, m’, èm | mi, m’, èm (divant l’ viebe) mu, m’ (dirî l’ viebe) |
mi, m’, èm (divant l’ viebe) mu, m’ (dirî l’ viebe) |
— | — | mi |
Deujhinme djin | — | vos, vs ti, t’, èt tu, -ss (padrî) |
vos, vs ti, t’, èt |
vos, vis, vs ; ti, t’, èt | — | — | twè, ti, ti-minme, t’-minme, tizôte, etzôte | ||
Troejhinme djin | Omrin | i, il | si, s’, ès | li, l’, el | lyi | î | è endè, end, ndè, nd |
lu | |
Feminine | ele, elle | li, l’, el | leye | ||||||
Neute | on | — | — | — | — | lu | |||
Pluriyal | Prumire djin | — | nos, ns ; dji, dj’ | nos, ns | — | — | nos, nozôtes | ||
Deujhinme djin | — | vos, vs | vos, vs | vos, vs | vos, vis, vs | — | — | vos, vozôtes, tizôtes, etzôtes | |
Troejhinme djin | Omrin | i, il | si, s’ | les, ls ; lzès, lzè, elzès | lezî, elzî, lzî | î | è endè, end, ndè, nd |
zels, yeusses | |
Feminine | ele, elle | zeles |
OrtografeyesModifier
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
RatournaedjesModifier
prono tonike do rwaitant metou tot seu

Walon (sistinme Feller)Modifier
PrononçaedjeModifier
- AFE : /ly/
ÅrtikeModifier
lu omrin et femrin
Rilomêye do motModifier
Si voyale (u), c' est eto li spotchåve voyale di tot l' payis.
Sipårdaedje do motModifier
- Hôte Årdene (omrin et femrin)
- Basse Årdene (omrin)