bea
Etimolodjeye
candjîTayon-bodje latén « bellus » (nozé, djinti, plaijhant).
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /bja/ /bɛː/ /be/ /bɛ̃/ (betchfessî ea)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /bja/ aschoûtez lu
- Ricepeures : nén rcepåve
Addjectif
candjîsingulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | bea | beas |
femrin padrî | bele | beles |
femrin padvant | bele | belès |
bea omrin (come addjecif djondrece, todi metou padvant l’ no)
- k’ on-z a plaijhi a loukî.
- Ké bea corti !
- La on bea ome.
- sins nûlêye, tot djåzant do tins.
- I fwait on bea solea.
- bon, k’ est bén, k’ apoite çou k’ on vout.
- On-z a yeu ene bele samwinnes.
- (tot cåzant å rvier) mwais.
- T’ as co fwait la on bea côp : waite, vla l’ rustea k’ est spiyî.
- bea a croxhî.
- Les crapådes sont beles a croxhî
Come les madones do grand Rodjî — Louis Lagauche, "L' inmant", Tournai, (1947), p. 125 (fråze rifondowe). - On vike sins higne-et-hagnes, sins dandjî ;
Les djins s' î veyèt co voltî ! — Louis Lagauche, "L' inmant", Tournai, (1947), p. 125 (fråze rifondowe).
- Les crapådes sont beles a croxhî
Ratourneures
candjî- on bea côp dé on laid
- tot çk’ est novea est bea
- aveur ça d’ bea : divant l’ dijhaedje d’ ene cwålité pol sudjet.
- Il a ça d’ bea : i n’ si vante djamåy.
- esse al pus bele: si margayî po saveur kî est l' pus bele
Parintaedje
candjîMots d’ aplacaedje
candjî- di bea, di bele, abele
- bea-pere, bea-popa, bea-fi, bea-valet
- beas-parints, beas-efants
- bele-mere, bele-mame, bele-moman, bele-feye, bele-båshele
Sinonimeye
candjîContråve
candjîOmofoneye possibe
candjîOrtografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
candjîk’ on-z a plaijhi a loukî
- Arabe : جميل (ar) = جَميل = jamîl
- Arabe marokin : زوين (ary) = زْوين = zwin
- Almand : schön (de)
- Inglès : beautiful (en)
- Espagnol : bello (es), hermoso (es)
- Francès : beau (fr)
- Itålyin : bello (it)
- Gåmès : bé
- Neyerlandès : mooi (nl)
- Picård : biau (pcd) (biô (pcd))
- Sicilyin : beddu (scn)
- Kimon amazir marokin : ⴰⴼⵓⵍⴽⵉ (zgh) = afolki
Adviebe
candjîbea (nén candjåve)
- (epolyî inte l' aidant viebe « aveur » et l' mwaisse viebe) mostere ki l' fråzlete n' overe nén come ele li divreut.
- On a bea tuzer, ratuzer,
Po s’ rissovni d’ çou k’ est passé,
Li tins nos fwait piede li sovnance— Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.26, “Vîle air” (fråze rifondowe). - On-z årè bea préjhî l’ borgogne
Ou tos les ôtes véns ki vnèt d' ôte pårt;
Li gosse etrindjir mi cafogne,
Ossu c' n'est nén çoula k' i m' fåt. — Louis Lagauche, "L' inmant", (1947), Li briyolet, Tchanson d’on vî Hutwès, p. 143 (fråze rifondowe).
- On a bea tuzer, ratuzer,
Ratournaedjes
candjîbea
- Francès : beau (fr), quand bien même (fr)