si
Walon (Rifondou)Candjî
Etimolodjeye 1Candjî
Tayon-bodje latén « si » (minme sinse)
AloyreceCandjî
| Plinne cogne | Spotcheye cogne |
|---|---|
| si | s’ |
si
- dene ene condicion po ki l’ viebe si fwaiye avou l’ indicatif prezintrece, cwand ça s’ pasrè dandjreus insi.
- Si t’ véns avou mi, dji t’ dinrè ene boutche al novelan.
- S’ on vout bén, i fåreut cwiter cisse såle ci, ca gn a des ôtes ki rawårdèt po-z intrer.
- S’ i fwait bea, dj’ irè al Bovreye — Motî Forir (fråze rifondowe).
- pareymint, mins avou l’ condicioneu ou l’ suddjonctif erirece, cwand ça n’ si pasrè dandjreus nén.
- Si dj’ åreu yeu sepou, dji n’ î åreu seur nén yeu stî.
- Li må el picive come si on lyi avaxhe heré on tchôd fier houte et houte del tchå — J. Lejeune, Avå trîhes èt bwès, p. 10 (fråze rifondowe).
- dene ene condicion ki n’ si såreut fé.
- Si matante åreut des coyes, ci sereut mononke.
Mots d’ aplacaedjeCandjî
RatournaedjesCandjî
± dene ene condicion po ki l’ viebe si fwaiye
± dene ene condicion ki n’ si såreut fé
SustantifCandjî
| singulî | pluriyal |
|---|---|
| si | |
si o.
- sacwè k’ on n’ såreut nén fé.
- Avou des si, on metreu Lidje a Tchålerwè.
- condicion po fé ene sacwè.
- Gn a todi des si et des mins — Motî Forir (fråze rifondowe).
RatourneuresCandjî
RatournaedjesCandjî
si
Francès : si (fr)
Etimolodjeye 2Candjî
Tayon-bodje latén « sic » (insi).
AdviebeCandjî
si (nén candjåve) nén spotchåve
- divant èn addjectif, mostere on rmetaedje a des ôtes liveas d’ foice do minme addjectif.
- Pout on esse si ritche et si pice-crosse ? — Motî Forir (fråze rifondowe).
- I n’ est nén si sûti k’ i nel dit.
SinonimeyeCandjî
Mots d’ aplacaedjeCandjî
RatournaedjesCandjî
Loukîz a : ossu
AdjondreceCandjî
| Plinne cogne | Spotcheye cogne |
|---|---|
| si | s’ |
si
- (vî mot) et, ey insi, epwis.
- Cwand ns årans stî a deus troes messes, Nos vénrans cial magnî des coisses; Si magnrans ns ene ône di tripe — Noyé walon (fråze rifondowe).
- Vos vénroz; si fåt i k’ vos lodjîxhe — Motî Forir (fråze rifondowe).
- Binamé et djusse est i, l’ Signeur; si fé des lwès po rmete les petcheus sol voye. — G. Sfasie, ratournant li såme XXIV-XXV.
- mågré ça.
- Co k’ on n’ åreut ni pan ni pîce,
Si lzî fåt i rparer leu tiesse
Di beas parmints tcherdjîs d’ féns pieles
Po dmorer e påye åtoû d’ zeles — Vî tecse d’ aviè 1600 (fråze rifondowe).
- Co k’ on n’ åreut ni pan ni pîce,
Mots d’ aplacaedjeCandjî
RatournaedjesCandjî
± et 
Loukîz a : et
Loukîz a : et
Etimolodjeye 3Candjî
Tayon-bodje latén « se » (minme sinse)
| Cogne plinne ordinaire | Cogne plinne a dvanceye voyale | Spotcheye cogne |
| si | ès | s’ |
Prono d’ djin coplemintCandjî
si o. & f.
- coplemint d’ on viebe å prono a l’ infinitif.
- Ké plaijhi di si stinde dins l’ frisse waide.
- coplemint direk del troejinme djin do singulî (omrinne, femrinne ou neute) di viebes å prono muroetreces.
- I n’ si rwaite nén dins on miroe tos les djoûs.
- coplemint direk del troejinme djin do pluriyal (omrinne ou femrinne) di viebes å prono muroetreces et nonlôtreces.
- Ele ni s’ ont nén lavé å matén, ni ene ni l’ ôte.
- Ele si batént a côp d’ schinetes, come les omes.
- coplemint di viebe a nén cnoxhou sudjet.
- I si djheut, dins l’ viyaedje, k’ elle coûtchive avou èn ôte.
- coplemint direk del prumire djin do pluriyal, avou l’ prono sudjet "on".
- Nos n’ î vléns nén aler, mins, tot conte fwait, on s’ a bén plai.
OrtografeyesCandjî
(si / ès / s')
RatournaedjesCandjî
coplemint d’ on viebe å prono a l’ infinitif
coplemint direk del troejhinme djin do singulî
coplemint direk del troejhinme djin do pluriyal
coplemint direk del prumire djin do pluriyal
Etimolodjeye 4Candjî
Tayon-bodje latén « suus » (minme sinse)
| Cogne plinne ordinaire | Cogne plinne a dvanceye voyale | Spotcheye cogne |
| si | ès | s’ |
Prezintoe d’ apårtinanceCandjî
| si-n | si-t |
| singulî | pluriyal |
|---|---|
| si | ses |
si o. & f.
- prezintoe d’ apårtinance do rwaitant et del riwaitante.
- Si fré m’ a vnou trover.
- Si sour m’ a vnou trover.
- I fåt schoûter s’ pere et s’ mere — Motî Forir (fråze rifondowe).
OrtografeyesCandjî
(si / ès / s')
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
RatournaedjesCandjî
si
Almand : sein (de) (da ene omrinne djin, å nominatif); ihr (en) (da ene femrinne djin, å nominatif)
Inglès : his (en) (da ene omrinne djin); her (en) (da ene femrinne djin); its (en) (da on sudjet neute)
Espagnol : su (es) o & f.- Francès : son (fr) o, sa (fr) f.
Neyerlandès : zijn (nl) (da ene omrinne djin); haar (en) (da ene femrinne djin)
Etimolodjeye 5Candjî
Prumirès letes di "Sancti Iohannes", boket d’ èn air latene k’ a siervou a lomer les notes.
SustantifCandjî
| singulî | pluriyal |
|---|---|
| si | |
si o.
- dierinne note di muzike, inte li "la" et l’ "do" do dzeu.
- Si, todi avou tes si, Si t’ montes co, t’ rarives a do (Tchanson des notes).
Mots vijhénsCandjî
| do | ré | mi | fa | sol | la | si |
RatournaedjesCandjî
FrancèsCandjî
AloyreceCandjî
- si (mot scrît eyet prononcî e francès come e walon)
- Si j’avais su, je ne serais pas venu; mais tous comptes faits, je me suis bien plu.
- Si dj’ åreu seu, dji n’ åreu nén yeu vnou; mins tot rabatou, dji m’ a bén plai.
- Si j’avais su, je ne serais pas venu; mais tous comptes faits, je me suis bien plu.
AdviebeCandjî
si
Mot-fråzeCandjî
si
- siya, si-fwait
- On m’ a dit que vous ne viendriez pas :: Mais si !
- On m’ a dit k’ vos n’ vénrîz nén :: Siya, taiss !
- On m’ a dit que vous ne viendriez pas :: Mais si !
SustantifCandjî
si
EspagnolCandjî
AloyreceCandjî
si
- si (mot scrît e-n espagnol come e walon)
- Si lo hubiese sabido, no hubiera venido; pero al fin y al cabo, me divertí.
- Si dj’ åreu seu, dji n’ åreu nén yeu vnou ; mins tot rabatou, dji m’ a bén plai.
- Si lo hubiese sabido, no hubiera venido; pero al fin y al cabo, me divertí.