aler

Walon (Rifondou)

**Dobès rfondowes**
aler		daler

Etimolodjeye

Tayon-bodje latén « ambulare » (dji rote); çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -er » des viebes. Les cognes va-/vå vinèt do tayon-bodje latén « vadere » (minme sinse) et les cognes ir- do tayon-bodje latén « ire » (minme sinse).

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /a.ˈle/ /a.ˈlɛ/ (fok deus prononçaedjes)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /a.ˈle/
Ricepeures : nén rcepåve

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	va
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	alez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	alans
Rwaitants Ind. pr., lidj. (i/il, ele/elle)	alèt
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	vont
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	irè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	aléve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	våye
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	stî / stou
Ôtes codjowaedjes	sipepieus tåvlea

aler

(v. sins coplemint) fé mouvmint eviè ene plaece å lon.
- Dj' a rmetou des pires divant l' gregne, po fé åjhey î aler — Sintake Rimåke (fråze rifondowe)..
bén tourner, tot djåzant d' ene machine.
- Sobayî si l' oto irè.
(v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « å », « al », « ås ») mostere on mouvmint k' on fwait sovint, ene operåcion a pårt; cisse sintake la n' est nén todi åjheye a ratourner dins l' ôtes langues.
1. tchessî.
  - Li tchet va ås soris e paxhi Matî.
2. si rinde po-z atchter
  - I va å boure a l' Årdetea.
3. code tote li codåjhe.
  - On-z irè bénrade ås ceréjhes.
  - Ass dedja stî ås åbussons ?
4. wårder
  - On-z aléve ås vatches dins les bwès.
(v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « so ») s’ aprepyî.
- MÅRTIN. (tot paf) - Iy !... c' est Djôzef et Houbert !...(Alant sor zels :) Ki dj' so binåjhe di vs vey !
  ROUMA. - Bén vraiy ? …
  MÅRTIN. - Si binåjhe ki ç' n' est nén do dire … ashidoz vs … ashidoz vs … — Joseph Mignolet, "Milionêre !" (1934), p.21 (fråze rifondowe).
(v. sins djin) sins coplemint, dins les ratourneures : i va, ça va, k' i våye.
(v. sins djin) avou coplemint nén direk riprezintant l' djin k' on lyi dmande si tot toûne bén por leye (s' elle est d' adrame, s' elle n' so nén malåde, si les afwaires sont bounes).
- Ça vos va :: oyi ça m' va.
- Ça a tot l’ air di vs aler.
- Ça lyi va, å Lucyin, ezès lon-payis ?
((aidant viebe)) si rinde ene sadju å lon po fé l' accion do viebe.
- Va s' vey a l' ouxh si dj' n' î so nén !
- I fåt bén k' il î alexhe vey :: oyi, i fåt k' il î vonxhe vir.
((aidant viebe)) mostere ki l' accion si va fé bénrade.
- Ti direus k' i va rploure.
- Nos alans fé ene saye.
- Vass aler å radjoû di t' galant avou cist assonrmint la ?

Piceures di croejhete

Divant èn ôte viebe, copurade å cmandeu, on a voltî on raloyaedje pa «s'» : Va s' vey ; alez s' drovi !. L' ortografeye Feller po "alez" est sovint adon avou ene coron-stitchete alez’.

Ratourneures

aler come on want
aler come pondou, aler å pair do pôce, aler come do papî al muzike, aler come so des rôletes
va-st al djote, va-st å diåle / alez å diåle, va-st / alez ås cwate cint diåles, å diåle et co pus lon : (Alez å diåle ! (Si pout prononcî avou on loyaedje di parole, sicrît e sistinme Feller: "Alez’ å diâle".) dijhêye po-z evoyî ene sakî å diåle.
F. "Allez vous faire pendre ailleurs".)
ça vos va ?, ça t' va ? Response : Come li tins; on l' fwait aler : ça n’ va nén todi bén.
î aler bén
ki ça vos våye bén
va s' cour araedje, va s' ti fé cour araedje ! va s' tchire e Mouze, on voerè t' cou !, va-st å diåle, va-st al djote !
F. "Vas à la merde ! fais pas chier !".
ça va daler

Parintaedje

Mots d’ aplacaedje

Sinonimeye

(fé mouvmint eviè ene plaece å lon) : si rinde
(bén tourner, po ene machine) : roter, tourner, mårtchî, (pa rfrancijhaedje) fonccioner
(aidant viebe, mostrant on près-futeur ) : esse po