balter
Etimolodjeye 1
candjîDo viebe « baler » (damer avou les pîs), avou l’ dobe cawete « -ter » des viebes
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes :
- diferins prononçaedjes : /bal.tɛ/ /bal.te/ (cåzu k’ deus prononçaedjes)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /bal.te/
- diferins prononçaedjes :
- Ricepeures : bal·ter
Viebe
candjîDjin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | baltêye |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | baltez |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | baltans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | baltêynut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | baltêyrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | baltéve |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | baltêye |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | balté |
balter
- (viebe å coplemint) fé aler les aiyes, po èn oujhea.
- (viebe å coplemint) rire d' ene sakî tot lyî contant des prôtes.
- Taixhe-tu, va, côpe Douwård, nel baltêye nén todi avou ça. — Les crwès dins les bruwères, p. 47 (fråze rifondowe).
- (viebe å coplemint) aler å bal
- (v. sins coplemint) berlondjî tot doûçmint.
- Gn a l' aiwe ki vént balter a nosse meur.
- N a l' bouwêye ki balteye a l' coide.
- Gn a les gordenes ki baltèt a l' finiesse.
- Les baradas et les vantrins des feneuses baltént å vint ki s' levéve.
- Il av' ene grosse tchinne di monte ki lyi baltêye so li stoumak.
- L' åcolete fijheut balter l' grosse clotche.
- Il endala tot fjhant balter ses bresses.
- E l’ air, k’ est-ç’ don ki vencote ?
K’ est-ç’ ki fruzixh et ki baltêye
Al fene florete del påte di grin ? — Martin Lejeune, "L’amour vint dè passer", dins « L’année des poètes » (1892), p. 230 (fråze rifondowe). - Les clairs cotreas des fenresses et leus blancs baradas baltèt-st å vint — Henri Simon, "Fènå-meûs" (1907) (fråze rifondowe).
- (v. sins coplemint) cavoler (tot cåzant d' oujheas, di påwions, evnd.).
- Les påwions vnèt balter åtoû des fleurs.
- (v. sins coplemint) (imådjreçmint)cåzer po rire, po fé assoti ene sakî.
- I baltêye tofer avou les båsheles.
- Tot l' monde ratindeut l' grand moumint k' on-z aléve dischovri l' monumint da tchantchès, et les Lidjwès avént bon do balter.
- (viebe å coplemint) (mot des cotlîs) baler tot doûçmint (l' tere).
- (viebe å coplemint) fé berlondjî (ene sacwè).
- Schoûtez li froufrou soyleus des grandès båbes des oidjes, la ki l' vint les baltêye en ene andoûleuse valse. — Léon Bukens (fråze rifondowe).
- (viebe å coplemint) (imådjreçmint)fé aler, fé assoti (ene sakî), si fote djintimint d' lu.
- Çou k' il a dit, c' est po t' balter.
- Si plaijhi, c' est do balter les djonnès feyes.
- Ni t' måvlêye nén, hê, c' esteut po t' balter.
- Lu, s' maryî ? i m' vou balter, surmint !
- Po balter ene sakî ki dit k' i va mori, on lyi dit: "C' est del mwaijhe grinne; ça vike lonmint".
- Ele raconta des fåves et balta l' ome, fijhant les cwanses di s' måvler la k' il aveut rviersé s' vere. — Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe).
- Cwè ?!! Rifé l' grand nuk !?! Vos ?! Ho ! Ho ! Ho !… Vos nos baltez, la, surmint ?!! — Paul-Henri Thomsin, ratournant "Li vî bleu" da François Walthéry & Raoul Cauvin, 2011 (fråze rifondowe).
- (viebe å coplemint) djonde, minti a.
- I nos a balté, i n' fåt nén croere tot çk' i dit.
- Mi galant n' vénrè nén ouy, i m' a seur balté.
- N' asprovez nén di m' balter, savoz !
- Il a pinsé di m' vini balter, mins ça n' a nén prin.
- Vosse feme, nel pôreu dj' nén prinde a saye? Vos m' baltez; vos l' avoz dedja yeu Modele:EPet (E. Petithan).
- Mins dji lyi a dné l' sinte ôle podbon, savez, Djule ! Dji n' vis baltêye nén !! — Paul-Henri Thomsin, ratournant "Li vî bleu" da François Walthéry & Raoul Cauvin, 2011 (fråze rifondowe).
Ratourneures
candjî- fé balter ses aiyes : les rmouwer po voler.
- L' ålouwete fwait balter ses aiyes.
- Li biesse a Bon Diu fwait balter ses aiyes et ele s' abat sol rôze tote rôze do corti da Rôza (L. Chastelet).
- F. battre (des ailes).
Parintaedje
candjîSinonimeye
candjî- (esse hossî dins tos les sins) : barloker, halcoter, halkiner
- (voler on pô) : volter, pidjoler
- (s' moker djintimint po fé rire) : cayter, fé ene fårce, fårcer
- (tromper) : emantchî, couyoner, djonde.
Ortografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
candjîtronner
riyoter
- Francès : plaisanter (fr)
s' moker djintimint po fé rire
Etimolodjeye 2
candjîBodje «bale» (rond cur) avou l’ dobe cawete « -ter » des viebes.
Viebe
candjîDjin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | baltêye |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | baltez |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | baltans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | baltêynut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | baltêyrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | baltéve |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | baltêye |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | balté |
balter (v. sins coplemint)
- (spôrt) fé des ptitès passes avou l' bale (å djeu d' bale, å fotbal, baskete, evnd), po s' afroyî, u po djouwoter et wangnî do tins.
- Les djouweus d' bale vont balter divant d' comincî l' pårt.
Parintaedje
candjîSinonimeye
candjîbaloter, djouwer a rinde-beles
Ortografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
candjîbalter
- Francès : gagner du temps, chipoter avec la balle (nén ratournåve direk e francès)