Etimolodjeye 1

candjî

Do viebe « baler » (damer avou les pîs), avou l’ dobe cawete « -ter » des viebes

Prononçaedje

candjî
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) baltêye
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) baltez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) baltans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) baltêynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) baltêyrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) baltéve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) baltêye
pårt. erirece (dj’ a, vos av) balté

balter

  1. (viebe å coplemint) fé aler les aiyes, po èn oujhea.
  2. (viebe å coplemint) rire d' ene sakî tot lyî contant des prôtes.
  3. (viebe å coplemint) aler å bal
  4. (v. sins coplemint) berlondjî tot doûçmint.
    • Gn a l' aiwe ki vént balter a nosse meur.
    • N a l' bouwêye ki balteye a l' coide.
    • Gn a les gordenes ki baltèt a l' finiesse.
    • Les baradas et les vantrins des feneuses baltént å vint ki s' levéve.
    • Il av' ene grosse tchinne di monte ki lyi baltêye so li stoumak.
    • L' åcolete fijheut balter l' grosse clotche.
    • Il endala tot fjhant balter ses bresses.
    • E l’ air, k’ est-ç’ don ki vencote ?
      K’ est-ç’ ki fruzixh et ki baltêye
      Al fene florete del påte di grin ? Martin Lejeune, "L’amour vint dè passer", dins « L’année des poètes » (1892), p. 230 (fråze rifondowe).
    • Les clairs cotreas des fenresses et leus blancs baradas baltèt-st å vint Henri Simon, "Fènå-meûs" (1907) (fråze rifondowe).
  5. (v. sins coplemint) cavoler (tot cåzant d' oujheas, di påwions, evnd.).
    • Les påwions vnèt balter åtoû des fleurs.
  6. (v. sins coplemint) (imådjreçmint)cåzer po rire, po fé assoti ene sakî.
    • I baltêye tofer avou les båsheles.
    • Tot l' monde ratindeut l' grand moumint k' on-z aléve dischovri l' monumint da tchantchès, et les Lidjwès avént bon do balter.
  7. (viebe å coplemint) (mot des cotlîs) baler tot doûçmint (l' tere).
  8. (viebe å coplemint) fé berlondjî (ene sacwè).
    • Schoûtez li froufrou soyleus des grandès båbes des oidjes, la ki l' vint les baltêye en ene andoûleuse valse. Léon Bukens (fråze rifondowe).
  9. (viebe å coplemint) (imådjreçmint)fé aler, fé assoti (ene sakî), si fote djintimint d' lu.
    • Çou k' il a dit, c' est po t' balter.
    • Si plaijhi, c' est do balter les djonnès feyes.
    • Ni t' måvlêye nén, hê, c' esteut po t' balter.
    • Lu, s' maryî ? i m' vou balter, surmint !
    • Po balter ene sakî ki dit k' i va mori, on lyi dit: "C' est del mwaijhe grinne; ça vike lonmint".
    • Ele raconta des fåves et balta l' ome, fijhant les cwanses di s' måvler la k' il aveut rviersé s' vere. Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe).
    • Cwè ?!! Rifé l' grand nuk !?! Vos ?! Ho ! Ho ! Ho !… Vos nos baltez, la, surmint ?!! Paul-Henri Thomsin, ratournant "Li vî bleu" da François Walthéry & Raoul Cauvin, 2011 (fråze rifondowe).
  10. (viebe å coplemint) djonde, minti a.
    • I nos a balté, i n' fåt nén croere tot çk' i dit.
    • Mi galant n' vénrè nén ouy, i m' a seur balté.
    • N' asprovez nén di m' balter, savoz !
    • Il a pinsé di m' vini balter, mins ça n' a nén prin.
    • Vosse feme, nel pôreu dj' nén prinde a saye? Vos m' baltez; vos l' avoz dedja yeu Modele:EPet (E. Petithan).
    • Mins dji lyi a dné l' sinte ôle podbon, savez, Djule ! Dji n' vis baltêye nén !! Paul-Henri Thomsin, ratournant "Li vî bleu" da François Walthéry & Raoul Cauvin, 2011 (fråze rifondowe).

Ratourneures

candjî
  1. fé balter ses aiyes : les rmouwer po voler.
    • L' ålouwete fwait balter ses aiyes.
    • Li biesse a Bon Diu fwait balter ses aiyes et ele s' abat sol rôze tote rôze do corti da Rôza (L. Chastelet).
    F. battre (des ailes).

Parintaedje

candjî

Sinonimeye

candjî

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

candjî
pidjoler
riyoter
frawtiner
s' moker djintimint po fé rire
tromper

Etimolodjeye 2

candjî

Bodje «bale» (rond cur) avou l’ dobe cawete « -ter » des viebes.

Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) baltêye
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) baltez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) baltans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) baltêynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) baltêyrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) baltéve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) baltêye
pårt. erirece (dj’ a, vos av) balté

balter (v. sins coplemint)

  1. (spôrt) fé des ptitès passes avou l' bale (å djeu d' bale, å fotbal, baskete, evnd), po s' afroyî, u po djouwoter et wangnî do tins.
    • Les djouweus d' bale vont balter divant d' comincî l' pårt.

Parintaedje

candjî

Sinonimeye

candjî

baloter, djouwer a rinde-beles

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

candjî
balter
  •   Francès : gagner du temps, chipoter avec la balle (nén ratournåve direk e francès)