Wiccionaire

spiter

Loukîz eto : spîter.

Walon (Rifondou)

candjî
Alofômes di s(i)- / (e)s-
Cogne prumrece
(dirî voyale) 		Dispotchaedje
(dirî cossoune) 		Divanceye voyale
(dirî cossoune)
spiter sipiter espiter

Etimolodjeye

candjî

Calcaedje do flamind « spitten » (minme sinse); u mot-brut «spit» (brut d' ene gote d' aiwe); mot cité dins l’ FEW 17 182a.

Prononçaedje

candjî

Viebe

candjî
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) spite
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) spitez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) spitans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) spitnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) spitrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) spitéve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) spite
pårt. erirece (dj’ a, vos av) spité
Ôtes codjowaedjes sipepieus tåvlea

spiter

  1. (viebe å coplemint) fé ariver tot d' on côp on likide so (ene djin, ene sacwè); frexhi (et k' on n' vôreut nén) avou d' l' aiwe, des broûs, ki potchèt pask' on pite didins, u passer waeraxhmint dvins avou ene tcherete, ene oto.
    • Vos m' avoz tot spité, e passant dlé mi avou voste oto.
    • Li tcherete m' a spité disk' å cô.
    • Les årnagas s' amuzént a taper on côp d' baston dins l' basse po spiter les femes ki passént — Motî d’ Djivet (fråze rifondowe).
    • Les sourds, les ris spitèt l’ mossea
      Ki vs dirîz l’ rozêye a l’ aireur. — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Avri (D’après Charles d’Orléans) », 1925, p.101 (fråze rifondowe).
    • Do tins ki les djins waitnut, tot disbåtchîs, les ravadjes k' ont amoenné les oraedjes, èn arsouye k' est a pô près l' dobe pus vî k' mi, s' amuze a fé araedjî les cmeres tot les spitant — Henri Pétrez (fråze rifondowe).
    • Sol tins ki l' francès dit "éclabousser", on-z est ddja tot spité — Joël Thiry (fråze rifondowe).
  2. (v. sins coplemint) ariver d' on plin côp avou foice, tot djåzant d' on likide, d' ene pitite sacwè come ene pitite braijhe.
    • C’ e-st on bouneur a n’ nén fini,
      Ene djoye ki fwait spiter des låmes— Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.26, “Vîle air” (fråze rifondowe).
  3. (viebe å coplemint) manni (ene sacwè, ene sakî) avou on likide k' arive dissu (sor lu) et k' i n' fåreut nén.
    • Il a spité tot l' ouxh e metant l' plafond e coleur.
    • Dj' a stî tot spité d' flate.
    • Hê la ! valet ! ti m' sipites
  4. (viebe å coplemint) (imådjreçmint) manni li rlomêye (d' ene sakî).
    • C' est tote si famile k' a stî spitêye pa ces canlaedjes la — Motî d’ Nivele (fråze rifondowe).
  5. (viebe å coplemint) frexhi avou des gotletes, po fé èn ovraedje.
    • Sipite on pôk d' aiwe so l' trotwer, po n' nén k' ça poûssele.
    • Espitez l' pavêye divant d' schover !
  Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.
  1. fé rexhe (ene sacwè ki potche, ki brotche d' on plin côp).
    • Li grin spite å lon tos ses xhos, cwand l' flayea toume dissu — Henri Simon (fråze rifondowe).
    • Et pu, avou les rezistants, on-z a-st ataké ene cope di camions et wangnî gros: des plinnès berwetêyes d' ôr e brikes, des belès brotches avou des pires sipitants des belès coleurs — José Schoovaerts (fråze rifondowe).
    F. faire jaillir.
  1. (v. sins coplemint) rexhe avou del foice, tot djåzant d' ene aiwe, d' on likide; imådjreçmint, tot djåzant d' on sintmint.
    • L' aiwe espite foû del fontinne.
    • Li cafè spitéve pa l' buze do cocmwår.
    • Li metchansté spite pa ses iys.
    Loukîz a : rispiter, aspiter, brotchî, tchitchî.
    F. gicler, jaillir.
  2. rexhe tot d' on côp, et did pattavå.
    • Li djalêye sipite foû des meurs (A.F. Villers). On dit eto brotchî, stritchî.
  3. fé rexhe les botons des foyes.
    • C' est l' prétins, les bouxhons spitèt.
    rl a: bouter.
    F. bourgeonner.
  4. potchî, zoubler.
    • Li grin spite pa tos costés.
    • Oyi, tot spitant drola come dji vos l' di, Georges Guetary va so ses cwatrè-vint-troes ans (Louis Peeters).
    • Des cints et des cints meyes, di tos costés, et di totes les coleurs, des efants, tot binåjhes, djouwnut tot riyant, tot spitant (Mareye Vandenheuvel).
  5. ariver sor vos tot d' on côp, tot djåzant d' ene pitite poûssire, evnd.
    • Cwand i ploût, ça plake a vos pîs, cwand i fwait setch, ça spite a vos iys.

6. fé rexhe des spites, tot djåzant do feu, d' ene sacwè ki broûle.

    • Li feu spite.
    • Li rodje burzi spite,
      Meye blawetes di feu— Martin Lejeune, “ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.132, « Prumî riselèt» (fråze rifondowe).
    • El feu d' årtifice esclate:
      Presses a brotchî d' leu boesse,
      Po k' les djins fouxhexhe al fiesse,
      Vla on moncea d' estoeles
      Espitant tertotes pus beles,
      Et leyant l' estoelî Di totes coleurs flori — Jean Goffart (fråze rifondowe). On dit eto: petriyî. F. pétiller, cracher.

7. end aler tot corant. Dji n' ratind ki l' bon moumint po spiter foû del måjhon. Il ont spité divant d' aveur fwait leu bzogne. Sipitez mu foû d' cial ou dji vs sipate ! rl a: spiter evoye, aspiter. F. filer, partir.

  1. pesteler tot ratindant ene sacwè, tot cåzant d' on sins-pacyince.
    • I spite, estô d' ratinde si toû come les ôtes.
    F. trépigner, s'impatienter.
  2. esse todi presse a fé ene sacwè d' noû, èn nén dmorer al minme plaece.
    • Dj' inme k' on vole, k' on rôle, k' on spite, k' on broke todi padvant (P. J. Dosimont).
    F. se remuer, bouger, être dynamique.

III. si spiter [v.pr.]

  1. si manni avou des broûs, k' on-z a pité dvins.
  •  
    banire e walon metowe sol meur di l' Aisse del tuzance di Måtche-el-Fåmene

Ratourneures

candjî
  1. spiter come on feu griyeus
  2. sipiter l' bouwêye pol ristinde : frexhi ene miete les lokes, po n' les nén broûler avou l' fier a ristinde.
  3. Dji tel freu spiter foû d' ses solés come rén : dji pôreu åjheymint l' bate, et esse pus foirt ki lu.
    Franwal: ahåyant po: "envoyer dans le décor".
  4. des botons mi spitèt totavå l' coir : dj' a ene maladeye avou ene rexhowe di botons.
    F. éruption.
    Ingl. rush.
  5. ça spite ås iys : ça n' a nén dandjî d' esse mostré, tolmonde comprind çoula.
    F. cela crève les yeux, c'est évident.
    Loukîz a : spite-azès-iys.
  6. Li crapåde lyi a spité e l' ouy : Il a toumé amoreus d' leye.
  7. sipiter å diåle : cori foirt lon, sins k' on vs sepe ratraper.
    F. s'enfuir, détaler, fuir.
  8. spiter a l' inglesse° :. sipiter e bijhe : endaler raddimint.
    F. décamper.
  9. dj' a veyou ene pouce ki spite : gn a onk (ene) ki saye di schiper evoye sins k' on l' voeye.

Parintaedje

candjî

Mots d’ aplacaedje

candjî

Sinonimeye

candjî

Pwaire minimom

candjî

Dischindance

candjî
  •    Francès d’ Beldjike : spiter

Rilomêye do mot

candjî

Mot k' a passé e francès d' Beldjike (minme ortografeye et prononçaedje)

Ortografeyes

candjî
Divant 1900 :
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :

Ratournaedjes

candjî
fé aler di l' aiwe avou foice so (ene sakî, ene sacwè)
frexhi avou des gotletes
manni avou on likide
vini avou foice, tot djåzant d' ene aiwe
manni li rlomêye

Picård

candjî

Viebe

candjî

spiter

  1. spiter

Francès d’ Beldjike

candjî

Etimolodjeye

candjî

Calcaedje do walon « spiter » (minme sinse).

Viebe

candjî

spiter

  1. spiter (mot scrît e francès d’ Beldjike come e walon)

Notule d’ uzaedje

candjî

L' uzaedje francès n' aconte nén li rîle des troes cossounes di l' uzaedje walon.

    • Elle spite les gens avec son bolide.
      • Ele sipite les djins avou si oto d' coûsse / Elle espite…
Prin del pådje «https://wa.wiktionary.org/w/index.php?title=spiter&oldid=402451»