schoircî

Walon (Rifondou)

Ordinairmint	Dirî cossoune s’ on prononce /sk/
schoircî	eschoircî

Etimolodjeye 1

Tayon-bodje latén « scortea » (schoice), avou l’ cawete di codjowaedje « -î » des viebes.

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	schoirceye
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	schoircîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	schoirçans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	schoirceynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	schoirceyrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	schoircive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	schoirceye
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	schoircî
Ôtes codjowaedjes	sipepieus tåvlea

schoircî (viebe å coplemint)

1. (mot d’ boskiyon) peler (on tchenea) po-z awè li schoice.
   • Il ont schoircî on gros tchinne pol fé souwer so pî.
   • Cwand c' est Schoice-vint, on n' såreut schoircî ås pelozeas — Motî Léonard (fråze rifondowe).

Ratournaedjes

peler (èn åbe)

• Francès : écorcer ^(fr)

Etimolodjeye 2

Tayon-bodje latén « excorticare » do tayon-bodje latén « cortex » (ewalpeure, schoice) avou come betchete li tayon-bodje latén « ex » (foû); çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -î » des viebes.

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	schoirceye
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	schoircîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	schoirçans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	schoirceynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	schoirceyrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	schoircive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	schoirceye
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	schoircî
Ôtes codjowaedjes	sipepieus tåvlea

schoircî

1. (viebe å coplemint) (mot d’ mangon) rissaetchî li pea d' ene biesse di botchreye.
   • Nosse mangon a schoircî on vea.
   • Nos avans on lapén a schoircî.
   • Dji su chwarchîye come on lapin— Émile Hesbois.

   rl a: peler, dischoircî, dismoussî, dispeater, kischoircî.

   I ravize on schoircî tchet; u: vos n' dirîz ene schoirceye rinne : il est maigue k' i trawe; i n' est nén bea a vey.

   F. squelettique, décharné.

   I brait dvant d' esse schoircî : I fwait come les tchéns, i brait dvant l' côp.

2. i m' schoirceye les orayes : i m' les pele avou ses babuzes.

   F. casser les oreilles.

   C' est todi l' cawe li pus målåjheye a schoircî :

   • a) paski l' pea tént fer ås oxheas. b) (imådjreçmint) C' est todi l' fén d' èn ovraedje, li bouxhaedje djus d' on martchî, li dierin decidaedje k' est l' pus målåjhey.

   i schoiçreut on pû po-z aveur li pea : c' est on pice-crosse.

   F. avare.

   Li ci ki tént l' djambe våt ostant k' el ci ki schoirceye : l' ovraedje d' èn aidant våt ostant kel cene do mwaisse.

3. schoircî l' francès : el må djåzer.

   On dit eto: kipiter.

   i fåt todi schoircî l' anweye pa s' cawe. :

4. dischaver.
   • Dj' a schoircî m' doet.

   F. égratigner.

5. emantchî (sicroter des cwårs).
   • C' est on voleu: i m' a schoircî d' on franc å kilo — Motî d’ Nivele (fråze rifondowe).
   • I m' a schoircî sol pris d' mes petotes — Motî del Lovire (fråze rifondowe).
   • Li front rebrôkî, les grands ouys plins d’ låmes
     L’ efant ctripele li fleur k’ ele vént d’ schoircî
     — Martin Lejeune, "L’orake dèl magriyète" (fråze rifondowe).

   F. voler, rouler, escroquer.

   cwand on schoirceye èn ome, on n' a kel pea : (djeu d' mot inte les sinses 1 & 3) li ci k' emantche les ôtes, i n' frè nén long feu.

6. bate setchmint a on djeu d' sôs. rl a:

ploumer. F. dépouiller.

1. discotaeyî broxhûlmint (må) (do pwin, do djambon, del tchå, del sitofe, ene djin k' on-z opere).
   • Il a schoircî ça come on pourcea.

   F. charcuter.

2. prinde on gros boket foû di.
   • Wai, la, come on-z a schoircî l' pwin! — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).

   F. entailler.

II. [v.c.n.d.] prinde on trop gros boket. Kî çk' a co schoircî dins l' djambon insi? F. taillader.

III. [v.s.c.] aveur do må. Il a bén schoircî po råyî m' dint. F. peiner, suer, besogner.

IV. si schoircî [v.pr.] si coixhî, tot toumant, et ki l' pea est ene miete evoye et k' ça sonne. I s' a schoircî l' bodene on bea côp. Li costeure di m' botkene m' a schoircî l' talon — Motî d’ Djivet (fråze rifondowe). Dji m' a schoircî l' pea do djno. Dj' a schoircî l' pea di m' djino. Elle a schoircî s' mwin. Ele s' a schoircî l' mwin. On dit eto: dischaver. F. s'écorcher, s'égratigner, s'érafler.

Etimolodjeye: sitindaedje do sinse di schoircî 1 (rissaetchî l' pea, come on rsaetche ene schoice).

Parintaedje

• Schoice
• schoirçaedje, schoirceu, schoirçåd, schoirçoe, schoirceure
• dischoircî
• kischoircî

Mots d’ aplacaedje

• Schoice-vint

Sinonimeye

rissaetchî l' pea

• peler
• dischoircî
• dismoussî
• dispeater
• kischoircî

Ratournaedjes

rissaetchî l' pea (d' ene biesse touwêye po s' tchå)

• Arabe marokin : سلخ ^(ary) = سْلخ =‎ slekh
• Inglès : to skin ^(en)
• Francès : écorcher ^(fr), dépecer ^(fr), dépiauter ^(fr)

Pårticipe erirece

	singulî	pluriyal
omrin	schoircî	schoircîs
femrin	schoirceye	schoirceyes

schoircî omrin

1. Pårticipe erirece omrin do viebe "schoircî".
   • Dj' a schoircî l' robete mi-minme.

Addjectif

	singulî	pluriyal
omrin	schoircî	schoircîs
femrin padrî	schoirceye	schoirceyes
femrin padvant	schoirceye	schoirceyès

schoircî omrin

1. dischavé (êye), d' aveur sitî cafroyî.
   • Dj' a l' pî schoircî — Motî d’ Djivet (fråze rifondowe).

Ratourneures

1. schoircî evike

Ratournaedjes

dischavé

• Francès : écorché ^(fr)

Etimolodjeye 3

Viebe

schoircî u eschoircî 3 (codjowaedje) [v.s.c.]

1. raler viè Schoice (å Nôr-Ouwess), tot cåzant d' l' air.
   • Li vint a schoircî, i va co fé laid !

   rl a: Schoice-vint.

Ortografeyes

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• scoûrcî / èscoûrcî : O4
• hwèrcî : E1
• scwarchi : C8
• chwarchi : C8, C13

E rfondou walon :

• schoircî : R10 ^(lére), R13