prinde
Etimolodjeye
candjîTayon-bodje latén « prendĕre » (« prendere ») (minme sinse); çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -de » des viebes.
Prononçaedje
candjî- AFE :
- prononçaedje zero-cnoxheu : /pʀɛ̃ːt/ (minme prononçaedje pattavå)
- Ricepeures : nén rcepåve
Viebe
candjîDjin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | prind |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | prindoz / purdoz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | prindans / purdans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | pudnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | prindrè / pudrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | prindeu / purdeu |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | prinde |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | prindou / prins / pris |
Ôtes codjowaedjes | sipepieus tåvlea |
prinde
- (viebe å coplemint) mete dins ses mwins po tni.
- Purdoz on boket d' tchocolåt !
- Mins dvins zels end a portant
[...]Qui sont ene miete trop spitants,
[...]Ås cis ki m' vont prinde li taye,
Dji lyi dit tot petant so s' mwin :
Va rzè, va, ti rvénrès dmwin ! — Jean Bury, Joyeux rèspleus (1899), "Cantiniére di gârd-civique" (fråze rifondowe et rarindjeye).
- (viebe å coplemint) rinde da sinne måloniestrumint (çou ki n' esteut nén).
- On lyi a prins s' velo å parkigne do sårma.
- (viebe å coplemint) boere (å cåbaret).
- Prindroz on dmi avou nozôtes ?
- (viebe å coplemint) rimete, ricnoxhe (ene sakî).
- Dji vs aveu prins po ene ôte.
- (viebe å coplemint) fé l' amour pol prumî côp avou (ene comere).
- Ayir å niût, dj' aveu vnou dilé vos po ki vos m' purdîxhe, po ki dji fouxhe vo feme — Jacques Barry, Antigone (ratournaedje) (fråze rifondowe).
- (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « po ») traitî ene sakî po çou k' ele n' est nén.
- Coula, c’ est bon po les djonneas
K’ ont l’ må d’ l’ amour inte deus clignetes.
Dji l’ a yeu po ene djonne haguete
Ki prinda m’ pôve cour po s’ taxhea… — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Pauve amoûr », 1912, p.71 (fråze rifondowe). - Mi feme mi prind pol Bon Diu. — Paul-Henri Thomsin, ratourtnant Tchantchès, c'èst po rîre, 2023, p.23 (fråze rifondowe).
- Coula, c’ est bon po les djonneas
- (v. sins coplemint) divni solide, po d' l' aiwe.
- Tote l' Ambleve aveut prins et les verts-pexheus ont crevé d' fwin.
- divni del makêye, pol laecea.
- Vos n' avoz nén metou l' laecea å frigo, et il a prins so ene nute.
Ratourneures
candjî- endè prinde po : esse malåde, coixhî po ene durêye.
- Neni, i n’ a polou vni, i s’ aveut toirtchî l’ pî dimegne tot corant l’ surlet da Kinåve. On dit k’ end a pris po troes samwinnes, mins dj’ a pris li ptit crolé ; c’ e-st ene vraiye bizawe ! — Henri Simon, « Li bleû-bîhe » 1886, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p. (fråze rifondowe).
Parintaedje
candjî- prindaedje, prijhe
- riprinde, riprindeu, riprijhe
- comprinde, comprindaedje, comprindeure
- aprinde, aprindaedje, aprindeu, aprindåve, aprindisse
- esprinde, esprindaedje, esprindeu
- eterprinde, eterprindaedje / eterpurdaedje, eterprindeu / eterpurdeu
- sorprinde, sorprijhe
Mots d’ aplacaedje
candjîSinonimeye
candjîOrtografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Li mot n’ est nén dins : S5
Ratournaedjes
candjîmete dins ses mwins po tni
rinde da sinne måloniestrumint Loukîz a : haper
pinser k' ene sakî est ene sakî k' ele n' est pas
- Francès : prendre pour (fr)
}}
divni makêye, po do laecea
Codjowa
candjîprinde
- suddjonctif prezintrece, prumire et troejhinme djins do singulî, do viebe « prinde »
- K' i prinde todi asteme ! On n' sait måy a kî çk' on-z a a fé.