Prononçaedje

candjî

Etimolodjeye 1

candjî

Tayon-bodje latén « finis » ‎(« fīnis ») (« limotche, frontire, bône, clôzure »).

Sustantif

candjî
singulî pluriyal
fén féns

fén femrin

  1. moumint k' ene termene est houte.
  2. (pus stroetmint) moumint ki l' moirt aprotche.
    • Dji croe k' il est sol fén.
    • Il a yeu tote si tiesse disk' al fén.
Ratourneures
candjî
  1. al fén, al fén des féns
  2. gn a pont d' fén ki
  3. fé l' fén di, fé l’ fén d' lu-minme
  4. si mete a fén
  5. esse sol fén
  6. a n’ nén ndè trover l’ fén
    • I voet des schôtlêyes di caresses,
      Des båjhes, a n’ nén ndè trover l’ fén Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.37, “Sau d’ Jôye” (fråze rifondowe).
Parintaedje
candjî

(minme sourdant etimolodjike)

Mots d’ aplacaedje
candjî
Sinonimeye
candjî
Contråve
candjî

kimince, kiminçmint, atake, atacaedje

Ortografeyes
candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Li mot n’ est nén dins : O0, C65
Ratournaedjes
candjî
moumint k' ene termene est houte
a n' nén ndè trover l' fén

Adviebe

candjî

fén omrin (  adviebe ki prind ene cogne femrinne singulire)

  1. foirt.
    • Mins dj’ î esteu cåzu, el Mongoleye ! :: Taijhe tu ene miete, vî berdelåd ! :: Il est fén fô ! Lorint Hendschel.
    • Elle esteut fene sôle.
    • Fene binåjhes, k' elle estént avou les ticheurtes da Riyana !
    • Li lune èst tote novèle
      Dins li stwalî fin nwâr
      Poqwè-ç’ qui m’ cœûr zoubèle
      Adon qui l’ sink èst mwârt ?
      Andrée Bacq.
Ratournaedjes
candjî
  1. å fén mierlådje, tot fén mierlong
  2. al fén copete di
  3. fén cnoxheu
  4. fén parey, fén parey ki, tot fén parey
Sinonimeye
candjî

L' adviebe candje e walon do coûtchant et e walon-gåmès, mins dmane nén candjåve e walon do Mitan et do Levant.

Ratournaedjes
candjî
foirt

Addjectif

candjî
singulî pluriyal
omrin fén féns
femrin atribut fene fenes
femrin epitete
(todi padvant)
fene fenès

fén omrin (come addjecif djondrece, todi metou padvant l’  no)

  1. djusse, estrinme (avou sacwants mots : fond, copete, mitan).
    • Mins å fén mitan d’ ene sitårêye tote plate, tote nowe, gn a ene binde di gåres a tchvå k’ nos ont racsût Lorint Hendschel.
    • Li tchet aveut monté al fene copete di l' åbe.
    • Nos dmorans å fén fond d' l' Årdene.
Sinonimeye
candjî

tot å, mier

Etimolodjeye 2

candjî

Stindaedje do sinse do prumî : li dbout d' ene sitofe n' est nén spès.

Addjectif

candjî
singulî pluriyal
omrin fén féns
femrin atribut fene fenes
femrin epitete
(todi padvant)
fene fenès

fén omrin (come addjecif djondrece, todi metou padvant l’  no)

  1. tene (nén spès).
    • I fåt del fene sitofe po fé del dobleure.
    • Qwand c’èst qu’dji v’s’årè dit qu’èle aveût ’ne taye di rin-ne
      Et dès mains fènes èt blankes come ine vrèye tchèsturlin-ne,
      — Dès mains d’ovrîre portant, sins bague èt sins diamant —
      Vos comprindrez poqwè dj’n’aveû pus qu’lèye èl tièsse
      — Émile Wiket, "Fruzions d' cour", p.30.
  2. di ptit diyamete, tot djåznt d' on fi.
    • Dinize mu do fén fi po rakeude vos botons.
  3. tot(e) a ptits grins.
    • Dji rmete do terisse, pu ene coûtche di fene tere, divant d' repoter.
  4. Modele:foto foirt clair (pask' i gn a toplin di grins d' coleur), tot cåzant d' ene foto.
  5. nén spès et frawiant.
    • Tchaeke såjhon n' a t ele nén s' cortedje?
      Di minmès fleurs avå les tchamps?
      Li feu d' li li minme frisse nivaye?
      Li clawson li minme fene sinteur?Martin Lejeune, Bultén del Societé d' Lidje, "Eco todis", tome 34, p. 131 (fråze rifondowe).
  6. malén, adroet.
    • Mins vos, Djôzef, k’ est l’ fi d’ on colebeu et d’ on fén, bén k’ i n’ åye måy tchançlé, vos dvoz-t-esse èn amateur ? Henri Simon, « Li bleû-bîhe » 1886, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.22 (fråze rifondowe).
  7. ragostant et tchir.
    • Li pô k' dji trouve so mi assîte, tot rintrant,
      Mi shonne, veyoz vs, des pus ragostants,
      Et n' dinreu dj' nén, creyoz m', nosse maigue eurêye,
      Ki n' fjhans l' alnute bén sovint sol hawea,
      Po les féns mets k' on sieve sol tåve d' on ritche. Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "Bon cour ni pout minti", p.73 (fråze rifondowe).
Ratourneures
candjî
  1. fén come del soye
  2. fenès lepes et betchou nez, ostant s' pinde ki di s' maryî
Parintaedje
candjî
Mots d’ aplacaedje
candjî
Sinonimeye
candjî
Ratournaedjes
candjî
nén spès

Sustantif

candjî
singulî pluriyal
omrin fén féns
femrin fene fenes

fén omrin

  1. sacwè k' est tene.
  2. sakî k' est malén.
Ratourneures
candjî
  1. fén conte fén fwait mwaijhe dobleure fén conte fén, i gn a pont d' dobleure, fén conte fén, i n' fåt pont d' dobleure

Etimolodjeye 3

candjî

Tayon-bodje latén « fimus » (minme sinse).

Sustantif

candjî

fén omrin (nén contåve) todi singulî

  1. ansene.
Sipårdaedje do mot
candjî

w. do Coûtchant (Lere, Lute)

Ratournaedjes
candjî

 Loukîz a : ansene

fén

  1. .
    • Faut l’ comprinde : i v’neut d’ fén in vwèyâdje di 16 eûres. Jean Goffart.
      El fåt comprinde : i vneut d’ fé on voyaedje di 16 eures.

Sipårdaedje do mot

candjî

w. do Coûtchant (après Djerpene)

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :