Etimolodjeye

candjî

Bodje « fin- » ‎(« fén »), avou l’ cawete « -i ».

Prononçaedje

candjî
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) fini / finixh
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) finixhoz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) finixhans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) finixhnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) finirè / finixhrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) finixheu
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) finixhe
pårt. erirece (dj’ a, vos av) fini
Ôtes codjowaedjes sipepieus tåvlea

fini

  1. (v. sins coplemint) ariver a s’ fén.
    • Li fime finixh a 10 eures.
    • Il est tins k’ ça finixhe; on va divni roed sot. Louis Sohy (fråze rifondowe).
  2. (v. sins coplemint) disparexhe.
    • Dji n' voe pus tere ni cir.
      Doûdièw ! Ki va dj' divni ?
      Dj' a mes ouys plins d' poûssire ;
      Li monde va t i fini ? Jean-Joseph Dehin, "L' orèdje" (1848) (fråze rifondowe).
  3. (viebe å coplemint) ariver å coron di.
    • Cwand åroz fini vosse live ?
    • N' av nén fini vos cozaedjes, vos ? Joseph Mignolet, "Milionêre !" (1934), p.46 (fråze rifondowe).
    • Il a fini s’ cårire come contrumwaisse etur les moules et les tchvolets. Lucien Somme (fråze rifondowe).
  4. ((v. å nén dit coplemint)) ariver å coron d’ l’ ovraedje.
    • On n’ a måy fini dvant 9 eures al nute.

Ratourneures

candjî
  1. po fini, po tot fini
  2. fini pa
    • A foice d’ aveur tote el djournêye el sint-bon do tchocolåt dins s’ nez, ça finit pa shonner mwais. Christian Quinet (fråze rifondowe).
  3. fini di
  4. n’ è nén fini, endè nén fini
  5. a n’ nén fini : ki n’ finixh måy.
    • Cori dins les ovraedjes ki n’ è finixhèt nén… Richard Joelants (fråze rifondowe).
  6. c' est fini di : mosteure k' on vout tchôkî ene sacwè evoye
    • C’èst fini dè vî tchinne ! Tot-z-oyant hil’ter l’ôr,
      l’ome a roûvî s’ bêté, qui sès tåyes ont k’nohou ;
      il a roûvî s’ vîyèsse, qui s’ pére a rèspècté
      Henri Simon, Li mwért di l'åbe.

Parintaedje

candjî

Sinonimeye

candjî

Contråve

candjî

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

candjî
v.s.c. ariver a s’ fén
v.c. ariver å coron di
c' est fini di

Pårticipe erirece

candjî

fini omrin

  1. Pårticipe erirece omrin do viebe "fini".
    • Il a fini s’ cårire come contrumwaisse etur les moules et les tchvolets. Lucien Somme (fråze rifondowe).
    • On n’ a måy fini dvant 9 eures al nute.

Codjowas

candjî
Dobès rfondowes
fini   finixh

fini

  1. indicatif prezintrece, prumire djin do singulî, do viebe « fini ».
    • Dji fini mi ovraedje pu dji vén djouwer avou vos.
  2. kimandeu prezintrece, deujhinme djin do singulî, fôme camaerådrece, do viebe « fini »
    • Fini todi t’ pådje, pu dj’ el ricoridjrè.

Addjectif

candjî
singulî pluriyal
omrin fini finis
femrin padrî fineye fineyes
femrin padvant fineye fineyès

fini omrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)

  1. tot fwait.
    • Fineye li dicåce pol craxhåd : li touweu aléve passer dmwin. Rodolphe Dedoyard (fråze rifondowe).
    • Li scole fineye, dj’ esteu acostumé a ndaler berlôder åd dilong d’ Sambe José Schoovaerts (fråze rifondowe).
    • Leu tchanson fineye, les cawyasses si metnut el tiesse d’ emantchî ene coûsse ås toreas. Les crwès dins les bruwères (fråze rifondowe).
    • I fåt k’ on decore li minisse des travos finis d’ ene bele medaye di cur gårneye d’ ene tiesse di coshet d’ Pîtrin. Charles Massaux (fråze rifondowe).

Ratourneures

candjî
  1. minisse des travos finis

Sinonimeye

candjî

Ratournaedjes

candjî
tot fwait

Sustantif

candjî
singulî pluriyal
fini finis

fini omrin

  1. (mot des årts) pice téne k' ele est al fén di l' ovraedje
    • I polixha s’ grand front a tos ptits côp d’ burin :
      On-z î rtrouve co l’ fini do sculteu sovrin
      Et lyi creya des tchveas blonds come l’ avoenne k’ on soye ;
      Martin Lejeune, Bultén del Societé d' Lidje, "L’crèyåcion d’Eve", tome 43, p. 140 (fråze rifondowe).

Ratournaedjes

candjî
fini

Pårticipe erirece

candjî
singulî pluriyal
omrin fini finis
femrin finie finies

fini omrin

  1. fini, fwait, tot fwait.
    • J’ai fini mon travail.
      Dj’ a fini mi ovraedje ; dj’ a tot fwait mi ovraedje ; dj’ a fwait ; dj’ a tot fwait.
    • Il n’ a pas fini son repas.
      I n’ a nén fini si eurêye ; i n’ a nén tot magnî si eurêye.