hagnî
Etimolodjeye
candjîTayon-bodje vî francike * « handjan » (minme sinse).
-
Sierpint ki hagne les pårteyes d' èn ome
-
Picrion ki hagne ene djin
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /ha.ɲiː/ /hɛ.ɲiː/ /ha.ɲi/ /ha.ɲe/ /ha.ɲɛ/ /a.ɲiː/ /a.ɲi/ /a.ɲe/ /a.ɲɛ/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ha.ɲiː/
- Ricepeures : ha·gnî
Viebe
candjîDjin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | hagne |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | hagnîz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | hagnans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | hagnnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | hagnrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | hagnive |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | hagne |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | hagnî |
Ôtes codjowaedjes | come waitî |
hagnî
- (viebe å coplemint) trawer avou les dints.
- trawer l' pea, po stitchî on velin, ou sucî l' sonk, tot djåzant d' èn inseke, d' on sierpint.
- Il a falou k’ dji nos dismoussénxhe po råyî les copixhes ki nos hagnént — Arthur Schmitz, On-Ârdènès foû di s’ payis, 2., p. 115 (fråze rifondowe).
- (viebe å coplemint) acsure li pea tot djåzant do froed.
- On crition qu’aveût tchanté tot l’osté
Si trova fwért dihèssî
Qwand l’ bîhe èl vina hagnî — Charles Duvivier de Streel, (rimetou e Feller).
- On crition qu’aveût tchanté tot l’osté
- (viebe å coplemint) (mot d’ pexheu) (pus stroetmint) hagnî å hanzin tot djåzant d' pexhons.
- (viebe å coplemint) (tchimeye) ataker on materiå tot djåzant d' on likide hagnûle.
- Li grosse metche hagne dins l' acî et groumjheye des ptitès rlujhantès crole — Louis Lecomte (fråze rifondowe).
- (viebe å coplemint) (imådjreçmint) fé ene parfonde roye.
- El schî ey el coutea, binåjhes, hagnnut, fijhant tchaire sol riyisse, a cawêyes, del tere ledjire, veule, disnukêye — Émile Lempereur (fråze rifondowe).
- (v. sins djin) si hagnî l' onk l' ôte.
- Li bagåre divna djeneråle; kéne rouflåde (…) ça bouxhive, ça hagnive, ça soukéve, ça s' pingnive. — Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe).
- (v. sins djin) (mot d’ pexheu) apicî des pexhons.
- Ene fråze d’ egzimpe est co a radjouter.
Ratourneures
candjî- dji hagnreu on clå e deus
- gn a si bon tchén ki n' a hagnî s' mwaisse
- hagnî l' betchete di s' linwe
- Å plin mitan d’ on fel betch, ses orayes ont chîlé; po k’ ça s’ djoke, il a hagnî l' betchete di s' linwe — José Schoovaerts (fråze rifondowe).
- hagnî so ses lepes
- Li bele pope hagna so ses lepes di bwès po n' nén responde. — Joseph Vrindts, « Li pope d'Anvers » (1896), p.42 (fråze rifondowe).
- çou ki vént d’ tchén hagne
- tchén ki hawe ni hagne nén
- li tchén ki baweye ni hagne nén
- çou ki vént d’ tchén hagne ; çou ki vént d’ poye grete
Parintaedje
candjî- hagne (higne et hagne)
- hagnaedje, hagneu, hagneure
- hagnant, hagnûle
- hagnon
- kihagnî
- kihagnter, kihagntaedje, kihagnåjhe
- rihagnî
Sinonimeye
candjîOrtografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :