Loukîz eto : hågnî.

Etimolodjeye

candjî

Tayon-bodje vî francike * « handjan » (minme sinse).

Prononçaedje

candjî
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) hagne
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) hagnîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) hagnans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) hagnnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) hagnrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) hagnive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) hagne
pårt. erirece (dj’ a, vos av) hagnî
Ôtes codjowaedjes come waitî

hagnî

  1. (viebe å coplemint) trawer avou les dints.
  2. trawer l' pea, po stitchî on velin, ou sucî l' sonk, tot djåzant d' èn inseke, d' on sierpint.
  3. (viebe å coplemint) acsure li pea tot djåzant do froed.
    • On crition qu’aveût tchanté tot l’osté
      Si trova fwért dihèssî
      Qwand l’ bîhe èl vina hagnî — Charles Duvivier de Streel, (rimetou e Feller).
  4. (viebe å coplemint) (mot d’ pexheu) (pus stroetmint) hagnî å hanzin tot djåzant d' pexhons.
  5. (viebe å coplemint) (tchimeye) ataker on materiå tot djåzant d' on likide hagnûle.
    • Li grosse metche hagne dins l' acî et groumjheye des ptitès rlujhantès crole Louis Lecomte (fråze rifondowe).
  6. (viebe å coplemint) (imådjreçmint) fé ene parfonde roye.
    • El schî ey el coutea, binåjhes, hagnnut, fijhant tchaire sol riyisse, a cawêyes, del tere ledjire, veule, disnukêye — Émile Lempereur (fråze rifondowe).
  7. (v. sins djin) si hagnî l' onk l' ôte.
    • Li bagåre divna djeneråle; kéne rouflåde (…) ça bouxhive, ça hagnive, ça soukéve, ça s' pingnive. Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe).
  8. (v. sins djin) (mot d’ pexheu) apicî des pexhons.
    Ene fråze d’ egzimpe est co a radjouter.

Ratourneures

candjî
  1. dji hagnreu on clå e deus
  2. gn a si bon tchén ki n' a hagnî s' mwaisse
  3. hagnî l' betchete di s' linwe
    • Å plin mitan d’ on fel betch, ses orayes ont chîlé; po k’ ça s’ djoke, il a hagnî l' betchete di s' linwe José Schoovaerts (fråze rifondowe).
  4. hagnî so ses lepes
    • Li bele pope hagna so ses lepes di bwès po n' nén responde. Joseph Vrindts, « Li pope d'Anvers » (1896), p.42 (fråze rifondowe).
  5. çou ki vént d’ tchén hagne
  6. tchén ki hawe ni hagne nén
  7. li tchén ki baweye ni hagne nén
  8. çou ki vént d’ tchén hagne ; çou ki vént d’ poye grete

Parintaedje

candjî

Sinonimeye

candjî
  • (avou les dints) : moide (aschates walon-picård, et Simwès)
  • (inseke) : piker
  • (pexhon) : betchter

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

candjî
trawer di ses dints
trawer l' pea po stitchî on velin ou sucî l' sonk