apicî
Etimolodjeye
candjîDo viebe « picî » avou l’ betchete « a- » d’ aprepiaedje des viebes. Oubén racuzinåve avou l’ burton pegañ et l’ roumin apuca, minme sinse.
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /a.pi.ˈsiː/ /a.pi.ˈsi/ /a.pœ.ˈsi/ /a.pi.ˈsɛ/ /a.pi.ˈse/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /a.pi.ˈsiː/
- Ricepeures : api·cî
Viebe
candjîDjin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | apice |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | apicîz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | apiçans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | apiçnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | apiçrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | apicive |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | apice |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | apicî |
Ôtes codjowaedjes | come picî |
apicî (viebe å coplemint)
- prinde avou ses mwins, avou ses grawes, et bén tni.
- (Les ptits gaméns so les tchvås-godets) Dj’ a-st avindou l’ flotchêye, mins dju n’ l’ a seu apicî. — Båze di dnêyes di l’ Årdene nonnrece, a « avinde » (fråze rifondowe).
- Por on manant, dji vos l’ garanti,
Apicî on pwin, i volerè è prîjon.
Mins lès pourcias qu’ont l’ brès long
Il âront todi raîson
— Jacques Desmet. - I pierdèt l' tiesse, volèt-st ås måjhires, disk' a tant k' ele end åye apicî onk. Ele li poite evoye; on l' etind s' alonti tot crêcsant — Louis Lagauche, "Li hatche di bronze" (1937), p. 70 (fråze rifondowe).
- (djustice) prinde po mete el prijhon.
- Il ont-st apicî les voleus — Båze di dnêyes di l’ Årdene nonnrece (fråze rifondowe).
- (imådjreçmint) etinde, comprinde.
Ratourneures
candjî- et ki l’ diåle t’ apice (response måloniesse a « ki l’ Bon Diu vs benixhe », aprume dit e francès
Parintaedje
candjîMots vijhéns
candjîOrtografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
candjîprinde avou ses mwins et serer
prinde po mete el prijhon
Pårticipe erirece
candjîapicî omrin
- Pårticipe erirece omrin do viebe "apicî".
Addjectif
candjîsingulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | apicîî | apicîîs |
femrin padrî | apicîeye | apicîeyes |
femrin padvant | apicîeye | apicîeyès |
apicî omrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)
- k' a stî apicî.
- Si taye fene, aloyante, plinne di gråce et d’ beaté,
Merveye ki l’ mwaisse esteut seu capåbe d’ edvinter
Si grêye k’ inte ses deus mwins on l’ ténreut apiceye
Si ploye tot come on djonc k’ on doûs vint balance— Martin Lejeune, Bultén del Societé d' Lidje, "L’crèyåcion d’Eve", tome 43, p. 140 (fråze rifondowe).
- Si taye fene, aloyante, plinne di gråce et d’ beaté,