passer

Walon (Rifondou)

Tayon-bodje latén « passare » ‎(« trevåtchî ») çou ki dene on mot fwait avou l' bodje « pas » (avou les rîles di scrijhaedje do son S), avou l’ cawete di codjowaedje « -er » des viebes.

AFE :
- diferins prononçaedjes : /pa.se/ /pa.sɛ/ /pa.siː/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /pa.se/
Ricepeures : pas·ser

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	passe
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	passez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	passans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	pasnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	pasrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	passéve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	passe
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	passé
Ôtes codjowaedjes	sipepieus tåvlea

passer

(viebe å coplemint) prinde et dner.
- Passe mu l' sé.
(viebe å coplemint) viker.
- Cwand on voet les pas k' elle a dvou passer — Lucien Somme (fråze rifondowe).
(viebe å coplemint) (cronolodjeye) fé ene sacwè di s' tins.
- Ele passe si tins tot lyi texhant,
  Avou l' nivaye, ene tchôde marone. — Martin Lejeune, “ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.153, « L’èfant èt l’ leûne » (fråze rifondowe).
(viebe å coplemint) fé vni houte d' ene passete; pol sope : moure les verdeures dins l' sope k' est ddja cûte.
(viebe å coplemint) trover meyeu ki, bate.
- On n' pasrè djamåy li feu d' bwès, don.
(viebe å coplemint) aler di l' ôte costé.
- Li dam’hèle di Mondjårdin, passa l’êwe po l’hadrène di d’vant l’covint — Joseph Mignolet, "Li Payîs des Sotês", 1926, p. 18.

Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.

(viebe å coplemint) (viebe å coplemint) divni.
- Dj' esteu portant ddja divnou coporå,
  Et dj' esperéve bén vite passer sordjant.
  Dj' åreu polou minme divni djenerå ; — Charles Duvivier de Streel, "Li pantalon trawé" (1849) (fråze rifondowe).
esse dirî (ene oto), et aler padvant, tot rôlant.
- I m' passa sol dizeu del cresse.
F. dépasser, doubler.
(v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « po ») fé les cwanses d' esse çou k' on n' est nén.
- Vos savoz bén li ptite Madlinne,
  Avou ses noers ouys tot blamants ;
  Ele vout passer po ene enocinne,
  K' i n' vout nén schoûter ses galants. — HFbl, (ratourné do francès), 1843, p.9 (fråze rifondowe).

II. [v.s.c.]

vini pu ndaler.
- I passe tos les dimegnes.
passer sol tåve, sol biyård : esse operé.

passer å cilinde°. :
mori.
i n' sait passer : dijhêye po onk k' est al moirt et ça deure lontins.

fé passer (èn efant) : li fé ndaler, pask' el mere ni vout nén ratinde famile.
- Ele ratindeut èn efant et ele l' a fwait passer.
F. se faire avorter.
divni trop maweur (frut), divni trop vî (kimere).
- Si Mamjhele Djulia vout trover on marieu, sereut tins k' ele si decide, ca ele kimince a passer — Félicien Barry (fråze rifondowe).
On dit eto: bleti;

rl a: avancî.
esse tårdowe po veler, tot djåzant d' ene vatche.
- Ele passéve bén d' 10 djoûs.
èn si nén rtourner so.
- On dit sovint k' ces djins la d' Brussele, i les fåt prinde avou des picetes; et passer so totes leu maneyes — Lucien Somme (fråze rifondowe).
(cwårdjeu) èn nén aler.
- Twè, ti passes, vos, vos passez, mins mi dj' î va.
rl a: trepasser.
s' endaler (tot djåzant d' ene doleur, d' on mehin).
- Dji l' a-st atelé do mî k' dj' a polou … si vos dmanoz coe, vosse må divreut passer— Paul-Henri Thomsin, ratournant Li diâle è cwér, ine avinteûre di Bakelandt l’èspiyon di Napolèyon à Lîdje, 2009, p. 29 (fråze rifondowe).
((viebe å prono muroetrece)) Loukîz a : si passer

çoula s’ pasrè, li schite a bén passé å vea : dijhêye po-z aswådji ene sakî ki s' plind po ene tchitchêye
passer come on côp d’ aloumire.
- Tes omes k' ont passé cial come on côp d' aloumire
  Ha ! Ha !
  Çou k' i nos ont fwait rire avou leu gloriya !— Louis Lagauche, "L' inmant", Ås walons, (1947), p. 120 (fråze rifondowe).