feu
grand feu
feu d' schinetes
Feu d' viyès gazetes
pompîs ki distindèt on målfeu di strin
feu e l' aisse
Walon (Rifondou)Modifier
EtimolodjeyeModifier
Tayon-bodje latén «fŏcus» (aisse).
PrononçaedjeModifier
- AFE :
- diferins prononçaedjes : /føː/ /fə/ /fɛ/ /fyː/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /føː/
- Ricepeures : nén rcepåve
SustantifModifier
| singulî | pluriyal |
|---|---|
| feu | feus |
feu o.
- (fizike) sacwè ki broûle tote seule, et fé del loumire (les blames).
- On a fwait on grand feu et taper tos les papîs ddins.
- aisse d' ene måjhon, pu li stouve.
- Rimetoz on bwès e feu.
- li måjhon leye-minme, ou li pårteye ki sieve di dmorance a ene famile, come unité administrative.
- On carculéve li nome di feus e viyaedje, divant d' pårti les patrimoennes.
- broûlaedje d' ene måjhon, d' on bwès.
- Si on poirtéve des vôtes å grand feu, gn åreut pont d' feu å viyaedje ciste anêye la.
- «Kéne afwaire a Måmdey !», dit-st ele, ci kimere la k' aveut djuré di n' måy peter on mot d' almand : «i n aveut l’ feu al Lantratour, et l’ foyerwer ni trovéve nén l' drane del wasserleytoune». — Manfred Lejoly (fråze rifondowe).
- (mot d’ medcén) texhou biyolodjike efouwé (ki broûle dins l' coir).
- (pus stroetmint) bocrê.
- tcholeur ki monte dins l' coir, et moenne a rcweri li seke contråve.
- El foidje d' on pouxhant marixhå On mareyrè des djonnes hawrês K' ont l' feu k' elzî monte totavå Come des djinixhes et des toreas (DVD do cwarmea d' Måmdey, 2014).
RatourneuresModifier
- n' aveur ni feu ni leu, sins feu ni leu
- feu di tchminêye : feu ki prind dins l' tchiminêye.
- feu del Sint-Djhan : feu k' on fwait po tot l' viyaedje, al Sint-Djhan.
- e feu : efouwé. Dj' a m' boke tote a feu. F. "en feu, enflammé".
- esse tot feu tot flame (après ene sakî, po on pordjet)
ParintaedjeModifier
Mots d’ aplacaedjeModifier
- målfeu, feu metou, såvadje feu, feu di tchminêye
- bon feu, grand feu, pitit feu (feu k' on fwait po tot l' viyaedje, divant l' cwareme ou a èn ôte moumint), feu d' camp
- feu e l' aisse, feu al tere, feu drovou
- feu griyeus
- aloume-feu, boute-feu, trait-feu
- feu-rodje
- machine å feu (locomotive)
- feu d' misse (tcherbon d' misse)
SinonimeyeModifier
- (aisse) : fouwire, tchiminêye
- (dimorance d' ene famile) : manaedje
- (broûlaedje d' ene måjhon) : målfeu
- (texhou biyolodjike efouwé) : efouwaedje, inflamåcion
Dizotrins motsModifier
- (sacwè ki broûle) : blame / flame, braijhe, cinde, foumire
- (aisse) : cropecinde, crama, ecnêye, trait-feu
- (måjhon ki broûle) : pompî, foyerwer
Omofoneye possibeModifier
- fleur, dins : feu d' li
- fijheu come dins : feû d' rimês
OrtografeyesModifier
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
- feu : R13
RatournaedjesModifier
sacwè ki broûle e l' air
texhou biyolodjike efouwé 
Loukîz a : efouwaedje
Loukîz a : efouwaedje
Francès : inflammation (fr)
boton d' five Loukîz a : bocrê
Loukîz a : bocrê
- Francès : herpès labial (fr)
FrancèsModifier
SustantifModifier
| singulî | pluriyal | |
|---|---|---|
| feu | feux |
feu o.
- (fizike) feu (mot scrît eyet prononcî e francès come e walon) (sacwè ki broûle tote seule, tcholeur divintrinne).
- (mot des otos) fåre.
- Eteignez vos feux.
- Cloyoz vos fåres.
- Eteignez vos feux.
- feu-rodje.
- Arrête-toi aux feux, ou alors, bonjour les contraventions.
- Djoke tu ås feus-rodjes, ou adon, t' årès des procès a tes guetes.
- Arrête-toi aux feux, ou alors, bonjour les contraventions.
- (imådjreçmint) loumire.
- Il fut des années sous le feu des projecteurs.
- Il a stî des ans å long dizo les foitès loumires del môde.
- Le firmament brillait de mille feux.
- Li stoelî rglatixheut di meye loumires.eu
- Il fut des années sous le feu des projecteurs.
RatourneuresModifier
- feu de route : grand fåre
- feu de croisement : pitit fåre fåre
- feu de stationnement : loumrote
- feu de signalisation : feu-rodje
- faire feu de tout bois
Waitîz etoModifier
Lijhoz l’ årtike feu (discramiaedje) so Wikipedia