bouxhî
Etimolodjeye 1
candjîTayon-bodje vî francike * « busk » (« schene »), avou l’ cawete di codjowaedje « -î » des viebes.
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /bu.ˈhiː/ /bu.ʃiː/ /by.ˈʃiː/ Prononçaedje a radjouter
- (pa rfrancijhaedje) /bu.i/ /bu.ˈʃi/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /bu.ʃiː/
- Ricepeures : bou·xhî
Viebe
candjîbouxhî (codjowaedje)
- (v. sins coplemint) fé etinde on côp.
- Ça a bouxhî come on côp d' fizik.
- Avoz oyou l’ tonoere ?
Ça bouxhe co fameuzmint !
Waitîz les alumoeres !
— Chantal Denis (fråze rifondowe). - Il a ddja fwait on bazår å moumint del plinne lune paski les noers fijhèt des danses et bouxhèt do tamtam tote li nute. — Arthur Schmitz, On-Ârdènès foû di s’ payis, t. 2, p. 43 (fråze rifondowe).
- Mint l' djoû k' intrît-st el foidje,
On-z oya resdondi
Li mårtea so l' eglome
Bouxhant k' po-z assoti
— Louis Lagauche, "L' inmant" (1947), p. 53 (fråze rifondowe). - Les côps d’ lådje hepe bouxhnut e bwès,
Té l’ mouvmint d’ on metronome
Dinant tot si epoltaedje a l’ ome. — Pierre Lazard. - Mågré l' caenon ki bouxhive, ki hoûléve et bardouxhî, on s' essoctéve on cwårt d' eure e sondjant a ene crolêye tiesse, a des rodjès lepes, a ene moman, a on clotchî — Les crwès dins les bruwères (fråze rifondowe).
- (v. sins coplemint) (pus stroetmint) a l' ouxh.
- On bouxhe a l' ouxh. On poirteu d' depêche rintere — Henri Van Cutsem, "Clairs di lune", (1941) p. 53.
- Mande escuze s' on-z a bouxhî divant d' intrer. — Paul-Henri Thomsin, ratournant Astérix amon lès Bèljes, 2022, p. 36 (fråze rifondowe).
- A ! Ciete, ci n' est nén lu k' åreut måy fwait l' aca !
Il åreut dné si tchmijhe et disk' a s dierinne peme
Å ctapé rôbaleu ki bouxhive a s' maca
— Louis Lagauche, "L' inmant", L' etermint, (1947), p. 8è (fråze rifondowe).
- (v. sins coplemint) tocter tot djåzant do cour, do sonk.
- Dji sinta bouxhî m’ sonk. — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Si feume », p.66-67 (fråze rifondowe).
- (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « so ») diner des côps a.
- Trop malåde po mète mi pèneûse narène
Al cwahante bîhe qui m’bouh’reût so l’costé,
Dji n’vou nin portant qu’on dèye qui m’vèye pène
Brogne ås deûs Walons qu’on vint dè flotch’ter. — Émile Wiket, Fruzions d' cour, p.83. - Dji so l' ci, derit i, k' on bouxhe a côps d' baston,
Et ki mourrè di måle moirt tot côpant droet si aroye— Joseph Mignolet, "Fleûrs di prétins", p.90 (1929), "Li Bon DIu èt l’èfant" (1916) (fråze rifondowe).
- Trop malåde po mète mi pèneûse narène
- (viebe å coplemint) aler pus lon ki.
- Tot m' veyant, m' feme hape les grands frissons!
Mins mågré totes ses ricmandåcions,
L' comteur bouxhe les cwarante tot do long! — Camille Gaspard (fråze rifondowe).
- Tot m' veyant, m' feme hape les grands frissons!
- (viebe å coplemint) diner on côp.
- Divant lès djins, èle [Gustine] ni waze mostrè qué côp qu' ça lî bouche o coeûr... — Joseph Calozet, Li crawieûse agasse.
Ratourneures
candjî- bouxhî a l’ ouxh
- bouxhî djusse.
- Li ruzé Halbôssåd advina k' il aveut bouxhî djusse. — Joseph Vrindts, « Li pope d'Anvers » (1896), p.70 (fråze rifondowe).
- bouxhî les tchambes
- On bouxhive les tchambes ; dj’ oyeu les fuzêyes ki zûnént tot montant.
- bouxhî so traze ans : esse e l' anêye k' on-z årè traze ans.
- bouxhî sol clå : ridire mwints côps li minme sacwè. F. insister.
Parintaedje
candjîSinonimeye
candjîbouxhî mwints côps
Dizotrins mots
candjîMots d’ aplacaedje
candjîOrtografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Li mot n’ est nén dins : E89
Ratournaedjes
candjîAddjectif
candjîsingulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | bouxhî | bouxhîs |
femrin padrî | bouxheye | bouxheyes |
femrin padvant | bouxheye | bouxheyès |
bouxhî
- loigne, k' a yeu l' cervea ene miyete kihossî.
- Il est on pô bouxhî, i saetche on bwès. — Motî Haust (fråze rifondowe).
- C' est on dmey bouxhî. — Motî Haust (fråze rifondowe).
Ortografeyes
candjîRatournaedjes
candjîEtimolodjeye 2
candjîEtimolodjeye
candjîCalcaedje do francès « boucher » (minme sinse).
Sustantif
candjî- (no d’ mestî) mangon.
- Prindoz on tchet, m' aveut dit Toumas l' bouxhî — Jean Lejeune di Djoupeye, Avå trîhes èt bwès, p. 88 (fråze rifondowe).