Etimolodjeye 1

candjî

Tayon-bodje vî francike * « busk » ‎(« schene »), avou l’ cawete di codjowaedje «  » des viebes.

Prononçaedje

candjî

bouxhî (codjowaedje)

  1. (v. sins coplemint) fé etinde on côp.
    • Ça a bouxhî come on côp d' fizik.
    • Avoz oyou l’ tonoere ?
      Ça bouxhe co fameuzmint !
      Waitîz les alumoeres !
      Chantal Denis (fråze rifondowe).
    • Il a ddja fwait on bazår å moumint del plinne lune paski les noers fijhèt des danses et bouxhèt do tamtam tote li nute. Arthur Schmitz, On-Ârdènès foû di s’ payis, t. 2, p. 43 (fråze rifondowe).
    • Mint l' djoû k' intrît-st el foidje,
      On-z oya resdondi
      Li mårtea so l' eglome
      Bouxhant k' po-z assoti
      Louis Lagauche, "L' inmant" (1947), p. 53 (fråze rifondowe).
    • Les côps d’ lådje hepe bouxhnut e bwès,
      Té l’ mouvmint d’ on metronome
      Dinant tot si epoltaedje a l’ ome. Pierre Lazard.
    • Mågré l' caenon ki bouxhive, ki hoûléve et bardouxhî, on s' essoctéve on cwårt d' eure e sondjant a ene crolêye tiesse, a des rodjès lepes, a ene moman, a on clotchî Les crwès dins les bruwères (fråze rifondowe).
  2. (v. sins coplemint) (pus stroetmint) a l' ouxh.
    • On bouxhe a l' ouxh. On poirteu d' depêche rintere Henri Van Cutsem, "Clairs di lune", (1941) p. 53.
    • Mande escuze s' on-z a bouxhî divant d' intrer. Paul-Henri Thomsin, ratournant Astérix amon lès Bèljes, 2022, p. 36 (fråze rifondowe).
    • A ! Ciete, ci n' est nén lu k' åreut måy fwait l' aca !
      Il åreut dné si tchmijhe et disk' a s dierinne peme
      Å ctapé rôbaleu ki bouxhive a s' maca
      Louis Lagauche, "L' inmant", L' etermint, (1947), p. 8è (fråze rifondowe).
  3. (v. sins coplemint) tocter tot djåzant do cour, do sonk.
    • Dji sinta bouxhî m’ sonk. Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Si feume », p.66-67 (fråze rifondowe).
  4. (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « so ») diner des côps a.
    • Trop malåde po mète mi pèneûse narène
      Al cwahante bîhe qui m’bouh’reût so l’costé,
      Dji n’vou nin portant qu’on dèye qui m’vèye pène
      Brogne ås deûs Walons qu’on vint dè flotch’ter.
      — Émile Wiket, Fruzions d' cour, p.83.
    • Dji so l' ci, derit i, k' on bouxhe a côps d' baston,
      Et ki mourrè di måle moirt tot côpant droet si aroyeJoseph Mignolet, "Fleûrs di prétins", p.90 (1929), "Li Bon DIu èt l’èfant" (1916) (fråze rifondowe).
  5. (viebe å coplemint) aler pus lon ki.
    • Tot m' veyant, m' feme hape les grands frissons!
      Mins mågré totes ses ricmandåcions,
      L' comteur bouxhe les cwarante tot do long! Camille Gaspard (fråze rifondowe).
  6. (viebe å coplemint) diner on côp.
    • Divant lès djins, èle [Gustine] ni waze mostrè qué côp qu' ça lî bouche o coeûr... Joseph Calozet, Li crawieûse agasse.

Ratourneures

candjî
  1. bouxhî a l’ ouxh
  2. bouxhî djusse.
    • Li ruzé Halbôssåd advina k' il aveut bouxhî djusse. Joseph Vrindts, « Li pope d'Anvers » (1896), p.70 (fråze rifondowe).
  3. bouxhî les tchambes
    • On bouxhive les tchambes ; dj’ oyeu les fuzêyes ki zûnént tot montant.
  4. bouxhî so traze ans : esse e l' anêye k' on-z årè traze ans.
  5. bouxhî sol clå : ridire mwints côps li minme sacwè. F. insister.

Parintaedje

candjî

Sinonimeye

candjî
fé etinde des côps a l' ouxh

Dizotrins mots

candjî

Mots d’ aplacaedje

candjî

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Li mot n’ est nén dins : E89

Ratournaedjes

candjî
diner des côps
diner on côp tot fjhant do brut
tocter tot djåzant do cour, do sonk
aler pus lon

Addjectif

candjî
singulî pluriyal
omrin bouxhî bouxhîs
femrin padrî bouxheye bouxheyes
femrin padvant bouxheye bouxheyès

bouxhî

  1. loigne, k' a yeu l' cervea ene miyete kihossî.
    • Il est on pô bouxhî, i saetche on bwès. Motî Haust (fråze rifondowe).
    • C' est on dmey bouxhî. Motî Haust (fråze rifondowe).

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

candjî
bouxhî

Etimolodjeye 2

candjî

Etimolodjeye

candjî

Calcaedje do francès « boucher » (minme sinse).

Sustantif

candjî
  1. (no d’ mestî) mangon.

Ratournaedjes

candjî
bouxhî