toker
Etimolodjeye 1
candjîMot-brut « tok » (brut d' bouxhaedje), avou l’ cawete di codjowaedje « -er » des viebes.
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /tɔ.ˈke/ /tɔ.ˈkɛ/ /tu.ˈke/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /tɔ.ˈke/
- Ricepeures : to·ker
Viebe
candjîDjin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | toke |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | tokez |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | tocans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | tocnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | tocrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | tokéve |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | toke |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | toké |
Ôtes codjowaedjes | sipepieus tåvlea |
toker
- (v. sins coplemint) diner des ptits côps so èn ouxh divant d’ intrer.
- Kî çki toke a l’ ouxh ? — Motî d’ Nivele (fråze rifondowe et rarindjeye).
- (v. sins coplemint) bate tot djåzant do cour.
- Si dj' fwais retinti l' vwès del lire,
Si d' totes les åmes dji m' fwais l' esco,
C' e-st ådzeu d' tot paski dj' espere
Ki l' onk ou l' ôte di mes efants,
Cwirrè dins m' live li cour di s' pere,
Et ki s' cour tocrè tot m' léjhant— Martin Lejeune, Bultén del Societé d' Lidje, "Por zèls !", tome 44, p. 409 (fråze rifondowe).
- Si dj' fwais retinti l' vwès del lire,
- (mot d’ meteyo) lure tchôdmint, tot cåzant do solea.
- Li solea toke co enute.
- (v. sins djin) lure on tchôd solea.
- Il aveut toké fel tote li djournêye å long — Guy Brener.
- (viebe å coplemint) diner on côp al tiesse po touwer (ene biesse d' abatwer).
- Il a toké l’ pourcea d’ in côp d’ mårtea — Motî d’ Nivele (fråze rifondowe).
Parintaedje
candjîSinonimeye
candjîdiner des ptits côps so èn ouxh
lure tchôdmint
?
Ortografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
candjîEtimolodjeye 2
candjîSitindaedje do prumî sinse, ca po-z aloumer on feu, i faleut fé toker des pires.
Viebe
candjîDjin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | toke |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | tokez |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | tocans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | tocnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | tocrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | tokéve |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | toke |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | toké |
Ôtes codjowaedjes | sipepieus tåvlea |
toker
- (v. sins coplemint) aler, po on feu.
- Po del shijhe, nos fjhans toker on ptit feu — Motî Toussaint (fråze rifondowe).
- I fwait toker on fornea — Motî Toussaint (fråze rifondowe).
- Li tins a rafroedi, i fåt toker. — Motî Forir (fråze rifondowe).
- (viebe å coplemint) fé aler comifåt (on feu).
- Sol waeyén-tins, les hierdîs tokèt do feu avå les tchamps.
- Madame MENCHEUR. – Riyoz, riyoz, mi dj’ è so seure ; n’ a-dj’ nén veyou bén sovint, d’ mes deus ouys, des loumrotes ki dansént dzeu si tchminêye ? C’ e-st assez dire, edon, surmint ? MELIYE. – C’ est k’ ele tokéve si feu, edon, paret ! — Henri Simon, « Li Neûre Poye » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p. (fråze rifondowe).
- Si ene sakî tape e l’ air ene foû clapante idêye,
On-z est tot feu tot blame ; nén dandjî do toker
Po fé tchanter l’ cocmwår. — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Pasquèye », 1922, p.109 (fråze rifondowe).
- Modele:vsdc rimete do bwès e feu.
- Tokez co, ca i fait froed — Motî Toussaint (fråze rifondowe).