Dobès rfondowes
magnî   mindjî

Etimolodjeye

candjî

Tayon-bodje latén « manducare » (mawyî, mashyî, divnou « magnî » e patwès latén) çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje «  » des viebes; li dobe ridondowe « mindjî » est purade on calcaedje do francès.

Prononçaedje

candjî
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) magne
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) magnîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) magnans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) magnnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) magnrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) magnive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) magne
pårt. erirece (dj’ a, vos av) magnî
Ôtes codjowaedjes come waitî

magnî

  1. (viebe å coplemint) fé moussî (ene sacwè) pal boke, ki nourixh li coir (tot cåzant d’ ene djin u d’ ene biesse).
    • Les tchvås ont ~ tot leu picotin.
  2. (viebe å coplemint) distrure les tchås astok di lu, tot djåzant d’ on magnant må.
    • On porea, c’ est come on ptit crantche, mins ki n’ magne nén l’ pea tot åtoû, ni les tchås padzo.
  3. (v. sins coplemint) avaler del nouriteure.
    • I n’ magne cåzu pus.
  4. (viebe å prono) :  Loukîz a : « si magnî ». : esse magnåve.
    • Ci ptit tchinisse la sol wastea, ça s’ magne ?

Notule d’ uzaedje

candjî

E 20inme sieke, po les djins, dins l’ Coûtchant walon ey e Roman payis, li viebe «magnî» esteut waitî come måhonteus tot cåzant des djins, et leyî po les biesses; veyanmint k’ il aveut stî replaecî pa «mindjî» po . So l’ Årdene nonnrece, li minme calcaedje do francès (avou diftongaedje, ciddé), «mwindjî», esteut eployî po les djins et les biesses.

Ratourneures

candjî
  1. magnî a sketer ses botnires
  2. magnî a rletche-doets
  3. magne ! ti n' sais nén kî çki t' magnrè
  4. magnîz vosse mwin, vos ndè wådroz ene po dmwin
  5. wårder l' gade et magnî l' cabu
  6. magnî so tos ses dints
  7. magnî s’ blanc pwin divant s’ noer
  8. s' magnî des ouys : s' taper des loukeures d' amoureus.
    • Maîs gn-a one djon.ne fèye qui dji n’ rovîye nin
      Èlle aveut v’nu avou s’ galant
      I s’ mougnint dès-ouy tot s’ rabrèssant
      Émile Hesbois.
  9. magnî el mwin
    • Cwand i sont-st al tere, i t’ magnet-st el mwin, et cwand i s’ enûlèt, I tcheyèt so t’ tiesse ! Paul-Henri Thomsin, ratourtnant Tchantchès, c'èst po rîre, 2023, p.28 (fråze rifondowe).

Parintaedje

candjî

Mots d’ aplacaedje

candjî

Sinonimeye

candjî

Ortografeyes

candjî

(magnî & mindjî)

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

candjî
fé moussî ene sacwè pal boke, ki nourixh li coir
distrure les tchås astok di lu, tot djåzant d’ on magnant må

Sustantif

candjî

magnî omrin todi singulî (infinitif sustantivrece)

  1. amagnî.
    • Dji vos a apoirté do magnî po vos poyes.

Sinonimeye

candjî

magne, magnaedje, amagnî, mindjî, amindjî

Ratournaedjes

candjî
amagnî  Loukîz a : amagnî

Pårticipe erirece

candjî

magnî omrin

  1. Pårticipe erirece omrin do viebe "magnî".