Etimolodjeye

candjî

Bodje « macrale », avou l’ betchete « e- » d’ ecloyaedje des viebes avou l’ cawete di codjowaedje « -er » des viebes.

Prononçaedje

candjî
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) emacrale
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) emacralez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) emacralans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) emacralnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) emacralrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) emacraléve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) emacrale
pårt. erirece (dj’ a, vos av) emacralé
Ôtes codjowaedjes sipepieus tåvlea

emacraler

  1. (viebe å coplemint) si rinde mwaisse d' ene sacwè, d' ene djin, tot djåzant d' ene macrale, d' on macrea.
    • Si efant a ene drole di maladeye, ele a sogne k' i n' soexhe emacralé Motî Forir (fråze rifondowe).
    • Cist enocint la di payizan croet k' on lyi a-st emacralé ses pourceas Motî Forir (fråze rifondowe).
    • KINÅVE. (måva) – O ! Vos m’ pelez l’ vinte avou vos tchansons !
      NENELE. – Pask’ ele vis djhèt vos vraiyes ! Mins c’ est les çanses, edon, ki vs ont-st emacralé ! Henri Simon, « Li Neûre Poye » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.68 (fråze rifondowe).
    • Dins les flotches et les toubions,
      Li vint boerléve ene rodje tchanson
      Po-z emacraler les coirs Divant d' emacraler les moirts Jean Guillaume (fråze rifondowe).
  2. (viebe å coplemint) (pus stroetmint) fé poirter l' guignon.
    • Cwand djel voe, i m' emacrale po tote li djournêye Motî Haust (fråze rifondowe).
  3. (viebe å coplemint) (pa stindaedje do sinse) si rinde mwaisse d' ene sakî (ki vs voet voltî), et k' les djins ni comprindèt nén kimint k' ça s' fwait.
    • Dji m' dimande bén kimint k' nosse pere s' a leyî emacraler pa ene laide vireuse feme come vos.
    • Tes omes k' ont passé cial tot fjhant l' pôlet l' madoûle
      Po sayî d' nos emacraler,
      N' ont nén compris ki l' djoû k' on liyon groûle
      Il est bén målåjhey a-z andoûler !Louis Lagauche, "L' inmant", Ås walons, (1947), p. 120 (fråze rifondowe).
  4. taener, soyî.
    • Si dj' vicreu avou zels tofer, dji so seur k' i gn a, vaila ossu, des vîs taenisses ki m' vénrént emacraler tos les djoûs André Henin (fråze rifondowe).
  5. (viebe å prono) :  Loukîz a : « s’ emacraler »..

Ratourneures

candjî
  1. emacraler l' feu : mete må les bwès, et ki l' feu n' sait rprinde, li fé distinde tot metant ene sacwè ki n' broûle nén.

Parintaedje

candjî

Sinonimeye

candjî
fé on côp d' macrea a ene sakî
fé poirter l' guignon
si rinde mwaisse d' ene sakî (ki vs voet voltî), et k' les djins ni comprindèt nén kimint k' ça s' fwait

Contråve

candjî

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Li mot n’ est nén dins :

Ratournaedjes

candjî
fé on côp d' macrea
fé poirter l' guignon
andoûler
soyî