candjî

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Tayon-bodje latén « cambire » ‎(« cambīre ») (minme sinse); pus lådje oyowe avou /k/, estô des cognes pus walones avou /ʧ/, kécfeye dizo inflouwince picå

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /kɑ̃.d͡ʒiː/ /kɔ̃.d͡ʒiː/ /kɑ̃.d͡ʒi/ /kɑ̃.d͡ʒɛ/ /t͡ʃɑ̃.d͡ʒiː/ /t͡ʃɑ̃.d͡ʒi/ /t͡ʃɑ̃.d͡ʒe/ /t͡ʃɛ̃.d͡ʒi/ /kɛ̃.d͡ʒɛ/
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /kɑ̃.d͡ʒiː/
• Ricepeures : can·djî

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	candje
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	candjîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	candjans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	candjnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	candjrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	candjive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	candje
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	candjî
Ôtes codjowaedjes	come waitî

candjî

1. (v. sins coplemint) divni ôtmint (diferin di çk' on esteut).
   • Bén vos n' candjîz nén !
   • Mins cwand on lyi derit des noveles då viyaedje
     Et k' il aprinda pår ki l' hiedresse n' esteut pus
     K' ele aveut rindou l' åme cåze … d' èn emacralaedje
     Et k' ele aveut dmandé co traze feyes après lu
     Si vizaedje candja tot. — Louis Lagauche, "Li ptit hierdî" (1926), p. 151 (fråze rifondowe).
2. (viebe å coplemint) fé divni ôtrumint.
   • Il ont candjî leu sistinme d' operance.
3. (viebe å coplemint) diner ene sacwè et rçure ene ôte.
   • C' est des martchandeyes k' on n' pout candjî. — Motî Forir (fråze rifondowe).
   • C' est on tchamp k' dj' aveu candjî avou Mile po on boket do bwès d' hous.
4. (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « di ») cwiter ene sacwè po ndè prinde ene ôte.
   • I vôreut candjî d' posse avou èn ôte. — Motî Forir (fråze rifondowe).
5. (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « a ») fé divni ene ôte creyateure.
   • Ås noices di Cana, li Bon Diu candja l' aiwe a vén. — Motî Forir (fråze rifondowe).
   • Ele si candja a biesse di l' apocalipe avou des ouys ki lancént des côps d' aloumire — Paul-Henri Thomsin, ratournant e walon Walon’rèye, tére di lédjindes, 1998, p. 28 (fråze rifondowe).
6. (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « po ») diner ene sacwè po ndè rçure ene ôte.
   • Ouy’, li pîsson s’ènonde drî lès vèdjes di s’sårcô
     Li pinsonî trèfèle i marquèye lès côps
     Et n’candj’reû sès djoûs po lès cis d’on tchènônne
     — Joseph Minet, "Les oujheas di nosse payis", p. 20.

Ratourneures

1. on n’ candje nén si tchvå po ene bourike
2. candjî come di tchmijhe ou candjî di tchmijhe
3. candjî d’ plaece
4. candjî d’ sintimint
5. candjî des vîs stins conte des noûs
6. candjî e beaté
7. candjî ene corone po-z aveur des ptits aidants
8. candjî on boigne tchivå conte èn aveule
9. candjî ses manires
   • Dabôrd, on-z est trop vî po candjî ses manires — Édouard Remouchamps, Bultén del Societé d' Lidje, Bulletin de 1858, «w:Li savtî», 77-143 (fråze rifondowe).
10. candjî d’ noer å blanc
11. ni nén esse a candjî
    • Cist ome la n' est nén a candjî. — Motî Forir (fråze rifondowe).

Parintaedje

• candje, candjlete
• candjant
• candjaedje, candjmint, candjåve, candjisse, candjåd
• discandjî, discandje, discandjaedje, discandjeu, discandjåve, nén discandjåve, discandjåvté
• ricandjî, ricandje, ricandjaedje, ricandjeu, ricandjåve
• ridiscandjî

Sinonimeye

• (fé divni ôtmint): replaecî
• (diner ene sacwè et rçure ene ôte): discandjî
• (candjî po) : discandjî

Pwaire minimom

condjî

Ortografeyes

Divant 1900 :

• canji : E212 ^(lére)
• kangî : E203 ^(lére)
• cangî : E177

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• tchandjer : S117
• candjî : E1, E21, E34, C9, O0, O3, O4
• = coh jee (candjî) : C74
• kindjè : S0
• tchandji : S0
• candjè : S0
• tchindji : S0
• candji : C1, C13, C8, O2
• tchandjî : S109, S117

E rfondou walon :

• candjî : R10 ^(lére), R13
  • condjî: Modele:JPD
  • tchindjî

Ratournaedjes

divni ôtrumint k' on esteut

• Arabe : ghayyara =‎ عيّر ^(ar) = غَيَّرَ ^(ar)
• Arabe marokin : tbeddel =‎ تبدّل = تْبدّل
• Almand : sich ändern ^(de)
• Inglès : to change ^(en)
• Espagnol : cambiar ^(es)
• Francès : changer ^(fr), se modifier ^(fr)
• Neyerlandès : veranderen ^(nl)

fé divni ôtrumint

• Arabe : ghayyara =‎ عيّر ^(ar) = غَيَّرَ ^(ar)
• Arabe marokin : beddel =‎ بدّل = بدّل
• Almand : ändern ^(de), verändern ^(de)
• Inglès : to change ^(en)
• Espagnol : cambiar ^(es)
• Francès : changer ^(fr), remplacer ^(fr)
• Neyerlandès : veranderen ^(nl)

candjî a

• Francès : métamorphoser ^(fr), transformer ^(fr)

candjî ses manires

• Francès : changer ses habitudes

candjî po

• Inglès : to exchange ^(en)
• Francès : échanger ^(fr)
• Neyerlandès : verwisselen ^(nl)

Pårticipe erirece

	singulî	pluriyal
omrin	candjî	candjîs
femrin	candjeye	candjeyes

candjî omrin

1. Pårticipe erirece omrin do viebe "candjî".
   • Ci pneu ci a stî candjî lanawaire.