Etimolodjeye

candjî

Bodje « blaw- » ‎(« blåw »), avou l’ dobe betchete « as- » des viebes, avou l’ cawete di codjowaedje « -i » des viebes.

Prononçaedje

candjî
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) asblawi / asblawixh
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) asblawixhoz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) asblawixhans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) asblawixhnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) asblawirè / asblawixhrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) asblawixheu
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) asblawixhe
pårt. erirece (dj’ a, vos av) asblawi
Ôtes codjowaedjes come prusti

asblawi (viebe å coplemint)

  1. rinde come aveule, tot djåzant d’ ene foite loumire.
    • Li solo m’ asblawit.
    • I s’ amuze a-z asblawi les djins avou l’ solea dins on muroe.
    • Tot d’ on côp, on fourit asblawis pa ene grosse toitche.
  2. (imådjreçmint) fé po vanter, po mete e valeur.
    • I pinséve m’ asblawi avou tos ses flaflas.
    • Il esteut cråndimint asblawi pås idêyes recsisses.
    • Li tåve esteut covrowe d’ ene mape, blanke come l’ ivier, et gn aveut des fenès pôrçulinnes a vs asblawi Lorint Hendschel, ratournant pa Andersen.
  3. adawyî.
    • I s’ a leyî asblawi pa ene feme ki n’ valeut nén tripete.
  4. emantchî (rôler).
    • I saye di nos asblawi avou tos ses ramadjes.
    • Ele l’ a asblawi avou ses bounimints.
    • C’ est twè k’ m’ a-st asblawi la, tot djhant k’ c’ esteut m’ colon ! Henri Simon, « Li bleû-bîhe » 1886, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.27 (fråze rifondowe).
  5. (viebe å prono) :  Loukîz a : « s’ asblawi ».

Ratourneures

candjî
  1. asblawi avou des foitès loumires : (imådjreçmint) mostrer a tertos ene sakî, on payis.
    • Les petaedjes di bombes do 16 di may 2003 ont asblawi l’ Marok avou les foitès loumires di l’ actouwalité eternåcionåle. Lucyin Mahin.

Parintaedje

candjî

Sinonimeye

candjî

(adawyî)

Mots vijhéns

candjî

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

candjî
espaitchî d’ bén vey, tot djåzant d’ ene foite loumire  Loukîz a : asblawi
(imådjreçmint) po mete e valeur
adawyî
emantchî
asblawi avou des foitès loumires
  •   Francès : mettre sous les feus de la rampe, sous les projecteurs

Pårticipe erirece

candjî
singulî pluriyal
omrin asblawi asblawis
femrin asblaweye asblaweyes

asblawi omrin

  1. Pårticipe erirece omrin do viebe "asblawi".
    • Tot d’ on côp, on fourit asblawis pa ene grosse toitche.

Addjectif

candjî
singulî pluriyal
omrin asblawi asblawis
femrin padrî asblaweye asblaweyes
femrin padvant asblaweye asblaweyès

asblawi omrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)

  1. ki dmane come dizo èn estchantmint.
    • Nos estans asblawis pa tot çou k’ est scrît, come estant "mî" k’ ene sacwè ki n’ est "ki" dit. Lorint Hendschel.
    • Zabete, leye, ele li dveut co vey voltî, asblaweye k’ elle esteut dispu estant tote djonnete. José Schoovaerts.
    • Li skiron, tot asblawi
      Ni saveut pus k’ lyi dire merci. P. Lassence.
  2. ki dmeure sins rén poleur dire.
    • Dji dmoréve la, eclawé, asblawi, avou m’ boke å lådje, e sayant d’ ramexhner les sovnances eyet les istweres racontêyes dissu l’ Turkeye. Lorint Hendschel, So l’ Anuti.
    • Mi, s’ on poleut fé des siermints, dji raetchreu mi åme, la, divant vos, po vos assurer ki dji so vraiymint asblawi des belès imådjes: kés beas portraits di l’ Argayon et di s’ famile! Michel Renard.
    • Pus tård, dj’ a discovrou (fén asblawi, èn ome !) totes les ritchesses do vocabulaire et des belès letes di totavå l’ Walonreye. Lucyin Mahin.

Sinonimeye

candjî

Ratournaedjes

candjî
  • F. ébloui, admiratif, enthousiasmé, impressionné, fasciné, séduit, émerveillé, obnubilé.
  • F. ahuri, stupéfait, interloqué.