asblawi
Etimolodjeye
candjîBodje « blaw- » (« blåw »), avou l’ dobe betchete « as- » des viebes, avou l’ cawete di codjowaedje « -i » des viebes.
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /az.bla.ˈwi/ /az.blœ.ˈwi/ /az.blɛ.ˈwi/ /az.bløː.ˈwi/ /az.bly.ˈwi/ /az.bloː.ˈwi/ /az.blaː.ˈwi/ /az.bla.ˈwœ/ /ɛz.bla.ˈwi/ /ɛz.blaː.ˈwi/ /ɛz.blu.ˈwi/ (36 prononçaedjes)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /az.bla.ˈwi/
- Ricepeures : as·bla·wi
Viebe
candjîDjin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | asblawi / asblawixh |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | asblawixhoz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | asblawixhans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | asblawixhnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | asblawirè / asblawixhrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | asblawixheu |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | asblawixhe |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | asblawi |
Ôtes codjowaedjes | come prusti |
asblawi (viebe å coplemint)
- rinde come aveule, tot djåzant d’ ene foite loumire.
- Li solo m’ asblawit.
- I s’ amuze a-z asblawi les djins avou l’ solea dins on muroe.
- Tot d’ on côp, on fourit asblawis pa ene grosse toitche.
- (imådjreçmint) fé po vanter, po mete e valeur.
- I pinséve m’ asblawi avou tos ses flaflas.
- Il esteut cråndimint asblawi pås idêyes recsisses.
- Li tåve esteut covrowe d’ ene mape, blanke come l’ ivier, et gn aveut des fenès pôrçulinnes a vs asblawi — Lorint Hendschel, ratournant pa Andersen.
- adawyî.
- I s’ a leyî asblawi pa ene feme ki n’ valeut nén tripete.
- emantchî (rôler).
- I saye di nos asblawi avou tos ses ramadjes.
- Ele l’ a asblawi avou ses bounimints.
- C’ est twè k’ m’ a-st asblawi la, tot djhant k’ c’ esteut m’ colon ! — Henri Simon, « Li bleû-bîhe » 1886, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.27 (fråze rifondowe).
- (viebe å prono) : Loukîz a : « s’ asblawi ».
Ratourneures
candjî- asblawi avou des foitès loumires : (imådjreçmint) mostrer a tertos ene sakî, on payis.
- Les petaedjes di bombes do 16 di may 2003 ont asblawi l’ Marok avou les foitès loumires di l’ actouwalité eternåcionåle. — Lucyin Mahin.
Parintaedje
candjîSinonimeye
candjî(adawyî)
Mots vijhéns
candjîOrtografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
candjîespaitchî d’ bén vey, tot djåzant d’ ene foite loumire Loukîz a : asblawi
(imådjreçmint) po mete e valeur
asblawi avou des foitès loumires
- Francès : mettre sous les feus de la rampe, sous les projecteurs
Pårticipe erirece
candjîsingulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | asblawi | asblawis |
femrin | asblaweye | asblaweyes |
asblawi omrin
- Pårticipe erirece omrin do viebe "asblawi".
- Tot d’ on côp, on fourit asblawis pa ene grosse toitche.
Addjectif
candjîsingulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | asblawi | asblawis |
femrin padrî | asblaweye | asblaweyes |
femrin padvant | asblaweye | asblaweyès |
asblawi omrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)
- ki dmane come dizo èn estchantmint.
- Nos estans asblawis pa tot çou k’ est scrît, come estant "mî" k’ ene sacwè ki n’ est "ki" dit. — Lorint Hendschel.
- Zabete, leye, ele li dveut co vey voltî, asblaweye k’ elle esteut dispu estant tote djonnete. — José Schoovaerts.
- Li skiron, tot asblawi
Ni saveut pus k’ lyi dire merci. — P. Lassence.
- ki dmeure sins rén poleur dire.
- Dji dmoréve la, eclawé, asblawi, avou m’ boke å lådje, e sayant d’ ramexhner les sovnances eyet les istweres racontêyes dissu l’ Turkeye. — Lorint Hendschel, So l’ Anuti.
- Mi, s’ on poleut fé des siermints, dji raetchreu mi åme, la, divant vos, po vos assurer ki dji so vraiymint asblawi des belès imådjes: kés beas portraits di l’ Argayon et di s’ famile! — Michel Renard.
- Pus tård, dj’ a discovrou (fén asblawi, èn ome !) totes les ritchesses do vocabulaire et des belès letes di totavå l’ Walonreye. — Lucyin Mahin.
Sinonimeye
candjî- (ki ki dmane come dizo èn estchantmint): andoûlé; Loukîz a : « andoûlé »
- (ki dmeure sins rén poleur dire): ståmusse; Loukîz a : « ståmusse »
Ratournaedjes
candjî- F. ébloui, admiratif, enthousiasmé, impressionné, fasciné, séduit, émerveillé, obnubilé.
- F. ahuri, stupéfait, interloqué.