wårder

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Bodje tîxhon * « wardôn » (« awaitî »), avou l’ cawete di codjowaedje « -er » des viebes, racuzinåve avou l' picård « warder » eyet l' francès « garder ».

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /wɔːʀ.ˈde/ /waːʀ.ˈde/ /waːʀ.ˈdiː/ /oːʀ.ˈde/ /oːʀ.ˈdɛ/ (betchfessî å)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /wɔːʀ.ˈde/
Ricepeures : wår·der

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	wåde
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	wårdez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	wårdans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	wådnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	wådrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	wårdéve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	wåde
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	wårdé
Ôtes codjowaedjes	sipepieus tåvlea

wårder

(viebe å coplemint) tini eyet n’ nén taper evoye.
- C’ est ene feme ki wåde totafwait.
èn nén candjî.
(viebe å coplemint) espaitchî d' end aler.
- Wårdans nosse lingaedje et nosse tuzance !
- Mins l’ aiwe ni dit måy çou k’ ele sait ;
  Ele wåde ses screts-mawets por leye— Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.15, “Li Pèheu à l’Vège” (fråze rifondowe).
- Dji n' a nén dandjî d' vos, bel ome,
  Po rnovler vosse compôrtumint
  Et si n' mi freut on nén po ene some
  Wårder ene parole divins les dints. — Jean Dessard, D'ine cohe so l'aute, 1939, p.145, Di stoc èt d’ tèye ! Sinne dialoguêye anti-alcoolique (1927) (fråze rifondowe).
- C' est èn ebané po wårder li frambåjhe di leu — Lucyin Mahin, Ène bauke su lès bwès d’ l’ Ârdene, p. 183 (fråze rifondowe et rarindjeye).
(viebe å coplemint) riwaitî a (des efants, des prijhnîs, des biesses) po ls espaitchî d’ esse a damadje.
- C’ est mi ki lyi vneut wårder ses efants cwand il alént å restorant.
- Dj' a co stî wårder les vatches estant djonne feye.
(v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « a ») tini a.
- A ! Si nos frés då djoû savént
  Come on-z est bén e fond del fosse ?
  I n' wådrént pus waire a leus trosses
  Tchårs, ni camions, ni traits d' batlîs ! — Jean Dessard, D'ine cohe so l'aute, 1939, p.76, Lès dj’vås dè fond (1938) (fråze rifondowe).
(v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « di ») mete ene sakî a houte d' on dandjî.
- Li hinne å mwaisse finda l' cour,
  Et, po nos wårder d' cisse cwate-peces,,
  Avou des låmes et des caresses
  Po tchaeskene, Diè foirdja l' amour. — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "Les deus sèmeus", p.24 (fråze rifondowe).
(viebe å prono) dimani fer divins ene sacwè.
- Wårdez-vs el crimeur do Bon Diu — Jean Bosly, L’ îmitåcion d’ Jèzus-Cris (ratourné di J. Bosly) (fråze rifondowe).
(viebe å prono) (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « di ») ni nén fé ene sacwè po s' waeranti, po n' nén fé on fås pas.
- I s’ wårda bén del dispierter d’ tote li nute po lyi dner s’ drouke, ene ôte laprote ki l’ apoticåre aveut apontyî rén k’ so les acsegnas do ptit méde. — Arthur Xhignesse, « Boule-di-Gôme », 1912, p.24 (fråze rifondowe).