Etimolodjeye 1

candjî

Tayon-bodje latén « signum » (sene, essegne), avou l’ dobe betchete « ac- » des viebes, avou l’ cawete di codjowaedje «  » des viebes ; mostrer l’ essegne.

acsegnî (viebe å coplemint) (2inme troke) (codjowaedje)

  1. aprinde ene sacwè a ene sakî.
    • Dj’ acsegne ses letes a mi ptite. D.T.W.
    • Li mwaisse ovrî acsegne l’ ovraedje ås ovrîs. D.T.W.
    • I fåreut acsegnî on mèstî a vosse fi. D.T.W.
    • A cwè bon s' ewaerer, pocwè vni fé l' tchåtchoûle
      S' on roveye les paroles ki Diè nos acsegnaLouis Lagauche, "L' inmant", Å neûr payîs dè l’ hoye, (1947), p. 130 (fråze rifondowe).
    • Dji vs acsegne sins eployî des hôts mots, sins k'on s' poye mari [...] et sins côper on tchvea e cwate Jean Bosly, ratournant L' imitåcion d' Djezus-Cri.
  2. fé saveur cwè so on dandjî.
    • Pôve orfulinne sins conseys ni caresses,
      D' on pere ou ene mere po m' acsegnî l' dandjî. Jean Bury, Joyeux rèspleus (1899), "Pauve kimére" (fråze rifondowe).
  3. (pus stroetmint) mostrer (ene sacwè, ene sakî) avou s’ doet.
    • I s’ fwait tocosté acsegnî å doet. D.T.W.
    • N’ acsegnîz nén les djins avou vosse doet, ci n’ est nén bea. D.T.W.
    • Acsegnîz m’ li pus coûte des voyes po-z aler so Lidje. D.T.W.
    • Ossu gn a t i personne, et çoula d' lådje et d' lon,
      Ki nel kinoxhe, ki nel riclame, ki n’ vis l’ acsegne
      Pus hôt k' les pus hôts tiers, si dressant come ene tour
      Dizeu les bwès, dizeu les tchamps, dizeu l' payis Henri Simon, dins «Li moirt di l' åbe» (fråze rifondowe et rarindjeye).
    • D’ine bèle båcèle i d’hèt qu’èle èst « djolèye »,
      Sins minme sèpi qu’à l’campagne, les vatch’lîs
      N’pårlèt-st-insi qu’tot-z-aksègnant quéque-fèye
      Ine bièsse qu’a ’n’tètche qu’èle ni såreût catchî
      — Émile Wiket, Fruzions d' cour, p.173.
Ratourneures
candjî
  1. c’ est l’ ovraedje k’ acsegne
Parintaedje
candjî
Ortografeyes
candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Li mot n’ est nén dins : R13
Ratournaedjes
candjî
aprinde ene sacwè a ene sakî
mostrer avou s’ doet

Pårticipe erirece

candjî

acsegnî omrin

  1. Pårticipe erirece omrin do viebe "acsegnî".

Etimolodjeye 2

candjî

Bodje tîxhon * « sinno » (sinse, sutisté), avou l’ dobe betchete « ac- » des viebes, avou l’ cawete di codjowaedje «  » des viebes; bén fé aveur do bon sinse (tot bouxhant po fé moussî les idêyes).

acsegnî (viebe å coplemint) (2inme troke) (codjowaedje)

  1. adiercî (ene sakî, ene sacwè) tot lyi hinant ene pire u ôte tchoi.
  2. bouxhî so (ene sakî, ene biesse).
    • Dji vos l’ a acsegnî do prumî côp d’ pougn. D.T.W.
    • I m’ a-st acsegnî d’ on côp d’ baston. D.T.W.
    • Dji lyi a acsegnî on côp d’ pougn e plin vizaedje. D.T.W.
    • L’ amour vos lance ses picots, nute et djoû, i vos acsegne. D.T.W.
Ortografeyes
candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Li mot n’ est nén dins : R13
Ratournaedjes
candjî
acsegnî

Pårticipe erirece

candjî

acsegnî omrin

  1. Pårticipe erirece omrin do viebe "acsegnî".

Sustantif

candjî
singulî pluriyal
omrin acsegnî acsegnîs
femrin acsegneye acsegneyes

acsegnî omrin

  1. coixhî (k’ a stî djondou dins s’ coir)
    • Li måleur a tcheyou tot metant on coulot djus avou doze touwés, des acsegnîs et dabôrd cénk cint djins sins rcoe. Charles Massaux.
Ratournaedjes
candjî
acsegnî