toirtchî
Etimolodjeye
candjîTayon-bodje latén « torques » (minme sinse); çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -î » des viebes; mot cité dins l’ FEW 13/2 103a.
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes :
- /twɛʀ.ˈt͡ʃiː/ /twɛʀ.ˈt͡ʃi/ /twaʀ.ˈt͡ʃiː/ /twaːʀ.ˈt͡ʃiː/ /tõʀ.ˈt͡ʃiː/ /tuːʀ.ˈt͡ʃiː/ /tõʀ.ˈt͡ʃi/ /tuːʀ.ˈt͡ʃi/ ; miersipepieuzmint e l’ notule ALW 15.101 ; (betchfessî oi)
- (pa rfrancijhaedje) /tɔʀ.ˈʃiː/ /tɔʀ.ˈʃe/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /twaʀ.ˈt͡ʃiː/
- diferins prononçaedjes :
- Ricepeures : toir·tchî
Viebe
candjîDjin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | toitche / toirtcheye |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | toirtchîz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | toirtchans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | toitchnut / toirtcheynut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | toitchrè / toirtcheyrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | toirtchive |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | toitche / toirtcheye |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | toirtchî |
Ôtes codjowaedjes | sipepieus tåvlea |
toirtchî (viebe å coplemint)
- bén toide (ene sacwè) e longueur.
- toide, ployî.
- Si on l' pind l' camionete après l' bul, on va toirtchî l' tchessi.
- xhorbi (avou ene toitche, u ôte tchoi).
- fé, creyer, askepyî.
- Fén 2006, i toirtcheye deus bindes d' imådjes so des tecses da Nietsche.
- C' est d' dispit conte li cene ki dj' inme,
K' dj' a toirtchî m' trop veur rimea— Martin Lejeune, "Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune" p. 107, "Leûs manigances" (fråze rifondowe). - So on cwårt d' eure, i t' aveut yeu toirtchî on papî so les djournêyes «Sicrire les Lingadjes d' oyi» — Båze di dnêyes di l’ Årdene nonnrece (fråze rifondowe).
- (viebe å prono) : Loukîz a : « si toirtchî ».
Ratourneures
candjî- toirtchî l' buzea : stronner.
- toirtchî s' cou : xhorbi s' cou.
- toirtchî l' poye sins l' fé criyî
Parintaedje
candjî- toitche, toirtcheye, toirtchete
- toirtchaedje
- toirtchi, toirtchisse
- distoirtchî
- etoirtchî
- kitoirtchî
- ratoirtchî
- ritoirtchî
- stoirtchî
Mots d’ aplacaedje
candjîSinonimeye
candjîOrtografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
- twartchî : G215 p. 228
- twartchi : G215 p. 228
- twartcher : G215 p. 228
- tôrtchi : G215 p. 228
- torcher : S109, S117
- tourtchi : G215 p. 228
- toûrtchî : O4
- tortchi : G215 p. 228
- torchî : G215 p. 228
- toûrtchi : G215 p. 228
- twèrtcher : E165 p. 103, G215 p. 228
- twatchi : C8
- tortchî : G215 p. 228
- twârtcher : S117
- twârchî : S109, S117
- twârtchi : G215 p. 228
- twârtchî : G215 p. 228, O4
- twèrtchî : E34, E170, G215 p. 228
Ratournaedjes
candjîPårticipe erirece
candjîsingulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | toirtchî | toirtchîs |
femrin | toirtcheye | toirtcheyes |
toirtchî omrin
- Pårticipe erirece omrin do viebe "toirtchî".
Addjectif
candjîsingulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | toirtchî | toirtchîs |
femrin padrî | toirtcheye | toirtcheyes |
femrin padvant | toirtcheye | toirtcheyès |
- k' a stî toirdou pår, po ene djonteure, aprume li pî
- Vocial ene drole di fåve, come li toirtchî clokî do viyaedje, ene fåve k' atake å moumint ki les ôtes serént foû …— Paul-Henri Thomsin, ratournant e walon Walon’rèye, tére di lédjindes, 1998, p. 31 (fråze rifondowe).
Ortografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
- toirtchî, toirtcheye : R10 (lére)
Sourdants
candjîCodjowaedje: Bate di dvize sol Wiccionaire