Alofômes di k(i)- / co-
Plinne cogne Lidje-Årdene
(betchete sipotchåve)
Cogne Nameur-Tchålerwè
(betchete nén spotchåve)
Sipotcheye cogne Lidje-Årdene
kitoirtchî cotoirtchî ctoirtchî

Etimolodjeye

candjî

Do viebe «toirtchî» avou l’ betchete « ki- » des viebes.

Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) k(i)toitche / k(i)toirtcheye
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) k(i)toirtchîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) k(i)toirtchans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) k(i)toitchnut / k(i)toirtcheynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) k(i)toitchrè / k(i)toirtcheyrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) k(i)toirtchive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) k(i)toitche / k(i)toirtcheye
pårt. erirece (dj’ a, vos av) k(i)toirtchî
Ôtes codjowaedjes come toirtchî

kitoirtchî

  1. (viebe å coplemint) toirtchî a sacwants toûs.
    • Li banslî kitoirtcheye ses oizires.
    • Ti m’ kitoitches si télmint ki m’ coir e-st a brimbådes ! Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Soliloque », 1912, p.93-94 (fråze rifondowe).
    • I fåt ctoirtchî sacwants fis po fé ene coide.
    • Li båre esteut tote kitoirtcheye Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
  2. (viebe å coplemint) si rployî so lu-minme, po ene plake di metå.
  3. (viebe å coplemint) (rabaxhanmint) fé ene dance
    • Ele fwait bén snob
      Tot vs kitoirtchant
      L' houla-hop
      Camille Gaspard (fråze rifondowe).
  4. (viebe å coplemint) (imådjreçmint) fé on laid scrijhaedje, ene laide ouve årtistike.
    • Pocwè so ene macsådêye idêye kitoirtchî des vers pitiveus ? Martin Lejeune (fråze rifondowe).
    • Li mûze dè walon m'a guètî.
      Qwand dju vèya dès camarådes
      Qui tot près d' mi v'nît fé paråde
      Du quéques pitits vers må c'twèrtchîs
      Martin Lejeune.
  5. (viebe å prono) :  Loukîz a : « si kitoirtchî »..

Sinonimeye

candjî
  1. (riployî so lu-minme) : kiployî

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Li mot n’ est nén dins : R13

Ratournaedjes

candjî
toirtchî sacwants toûs

Pårticipe erirece

candjî
singulî pluriyal
omrin kitoirtchî kitoirtchîs
femrin kitoirtcheye kitoirtcheyes

kitoirtchî omrin

  1. Pårticipe erirece omrin do viebe "kitoirtchî".

Addjectif

candjî
singulî pluriyal
omrin kitoirtchî kitoirtchîs
femrin padrî kitoirtcheye kitoirtcheyes
femrin padvant kitoirtcheye kitoirtcheyès

kitoirtchî omrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)

  1. toirdou po ene djin.
    • Li pôvre ome est ctoirtchî (tot) Motî Forir (fråze rifondowe).
    • L' Ônea ki vs veyoz la tot ctoirtchî dvins ses coxhes,
      Et ki s' clintche padzeu l' rew ki passe tot glawzinant ;
      S' a si télmint sôlé del friscåde di s' corant
      K' il est divnou fôkak et n' est pus a ricnoxhe
      Louis Lagauche, "L' inmant" (1947), p. 74 (fråze rifondowe).

Ratournaedjes

candjî
toirdou po ene djin