Etimolodjeye

candjî

Bodje « vude », avou l’ cawete di codjowaedje «  » des viebes; respond djusse å vî francès «vuidier».

Prononçaedje

candjî
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) vude
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) vudîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) vudans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) vudnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) vudrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) vudive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) vude
pårt. erirece (dj’ a, vos av) vudî
Ôtes codjowaedjes come waitî

vudî

  1. (viebe å coplemint) rinde sins rén ådvins (ene sacwè k’ esteut plinne).
    • I n’ sait vudî m’ pot d’ tchambe: il est trop nareus.
    • Les fotches rimplixhèt et vudèt les tchårs Henri Simon, "Fènå-meûs" (1907) (fråze rifondowe).
  2. (viebe å coplemint) fé rexhe (on likide, ene sacwè ki court come on likide)…
    1. …po rimpli on hena.
      • Waite di n’ nén vudî l’ grin foû do saetch.
    2. (pus stroetmint) …po siervi po boere.
      • Dji ratindéns k’ on nos vudaxhe li gote, mins dj’ avans ratindou lontins !
      • C' est si bon d' saveur fé l' åmonne
        Et d' poleur ås pôves poirter scours !
        Ca tot saetchant ene sakî foû poenne,
        On s' vude ene gote d' aweur e cour. Jean Bury, Joyeux rèspleus (1899), "Les p’tits mâlhureux" (fråze rifondowe et rarindjeye).
      • Escuzez m', savoz, sol tins k' Djerå vs va vudî l' gote, dji m' va sognî l' tåve... Joseph Mignolet, "Li vôye qui monte" (1933), p.9 (fråze rifondowe).
      • Ki fwaiye clair ou bén trop houreus,
        Si dj' vude ene botaye di nos vegnes,
        Mi feme mi trouve pus amoureus. Louis Lagauche, "L' inmant", (1947), Li briyolet, Tchanson d’on vî Hutwès, p. 143 (fråze rifondowe).
    3. (mot d’ mangon) rissaetchî l’ dispouye foû di (ene biesse touwêye po magnî).
      • C’ esteut todi popa ki lzî vudive les djibîs, et i lyi dnént ene dispouye.
      • Il avént des gades ki pindént dsu l’ costé des chamos et k’ erént touwêyes et vudeyes dispu des djoûs et des radjoûs, et k’ erént vetes et plinnes di moxhes. Yves Gourdin (fråze rifondowe).
  3. (v. sins coplemint) (Coûtchant walon):
    1. passer d’ ådvins a ådfoû.
      • Tot çoula aveut l’ air di vudî del boke d’ on conteu d’ fåves abitouwé a-z asblawi les djins pa des couyonådes bén tournêyes. Marcel Van Splunter, Emile Botaye (fråze rifondowe).
    2. (pus stroetmint) esse tot imprimé (po on live).
      • C’ est on live ki va vudî di l’ esté.
  4. ((v. sins djin)) ploure foirt.
    • I fjheut ewaeré et i vudive a saeyeas. Arthur Schmitz (fråze rifondowe).

Ratourneures

candjî
  1. endè vudî (dè vûdî, è rexhe)
  2. vudî s’ saetch

Parintaedje

candjî

Sinonimeye

candjî

Contråve

candjî

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

candjî
rinde sins rén ådvins ene sacwè k’ esteut plinne
fé rexhe on likide foû d’ on hena
siervi po boere
rissaetchî l’ dispouye foû di (ene biesse touwêye po magnî
passer d’ ådvins a ådfoû  Loukîz a : rexhe
esse tot imprimé, po on live
ploure foirt

Pårticipe erirece

candjî
singulî pluriyal
omrin vudî vudîs
femrin vudeye vudeyes

vudî omrin

  1. Pårticipe erirece omrin do viebe "vudî".
    • Il avént des gades ki pindént dsu l’ costé des chamos et k’ erént touwêyes et vudeyes dispu des djoûs et des radjoûs, et k’ erént vetes et plinnes di moxhes. Yves Gourdin (fråze rifondowe).

Addjectif

candjî
singulî pluriyal
omrin vudî vudîs
femrin padrî vudeye vudeyes
femrin padvant vudeye vudeyès

vudî omrin

  1. foirt nåjhi.
    • Dj’ a foyî tote li djournêye; dji so vudî.
  2. trop viye po esse tinou, po ene biesse di cinse.
    • Elle est vudeye, vosse vatche.

Sinonimeye

candjî
  • (foirt nåjhi):  Loukîz a : « scran »

Ratournaedjes

candjî
foirt nåjhi