Etimolodjeye

candjî

Tayon-bodje latén « magister » (minme sinse) (avou on S latén divnou on toetea e francès) (sorwalonde avou diftongaedje del piceure «pwinmwin»); mot cité dins l’ FEW 6/1 36a.

Prononçaedje

candjî

Sustantif

candjî
singulî pluriyal
omrin mwaisse mwaisses
femrin mwaistresse mwaistresses

mwaisse omrin

  1. onk ki cmande les ôtes.
  2. C' est mi k' est mwaisse vola !
  3. I fåt sovint ployî dvant ses mwaisses Motî d’ Cînè (fråze rifondowe).
  4. A no måjhone, c' est l' comere k' est mwaisse Motî del Fagne et del Tieraxhe (fråze rifondowe).
  5. onk ki c' est da sinne ene måjhon.
  6. onk ki scole les efants.
    • Li mwaisse a xhuflé l' fén del recreyåcion.
  7. onk ki cnoxhe toplin des sincieusès sacwès.
  8. onk k' est pus foirt ki vos.
  9. onk k' a dressî ene aclevåve biesse.
    • Li tchén s' a stî coûtchî sol tombe di s' mwaisse.
  10. ome di mestî.
    • Dj' a stî poirter mes solés a mwaisse
  11. (dins èn arinnoe) po-z atôtchî ene sakî avou grand respet.
    • Nonår (intere do poice, li colon moirt el mwin ; - tot mouwé) – Mwaisse, el fåt i cori ?
      Matî (sins s’ ritourner) – Cours lu ! Henri Simon, « Li bleû-bîhe » 1886, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.24 (fråze rifondowe).
    • Bondjoû, mwaisse ! Dji va responde a vos kesses Jacques Desmet (fråze rifondowe).

Ratourneures

candjî
  1. c' est on mwaisse må schoûté : d' onk ki s' dit l' mwaisse e s' manaedje, mins k' on nel schoûte nén.
  2. bouter dvant mwaisse u: travayî dzo mwaisse : ovrer po on patron (et nén a s' boûsse).
  3. esse si mwaisse : ovrer esse a s' boûsse.
  4. esse mwaisse di lu
  5. esse a s' dierin mwaisse
  6. les mwaisses sont les mwaisses, li grandeur n' î fwait rén
  7. c' est å troejhinme côp k' on voet les mwaisses
  8. li meyeu des tchvås a touwé s' mwaisse
  9. gn a si bon tchén ki n' a hagnî s' mwaisse
  10. les bons mwaisses fijhèt les bons vårlets
  11. våt mî d' esse pitit mwaisse ki grand vårlet
  12. on n' kinoxhe li mwaisse ki cwand il est e l' aisse
  13. l' ouy do mwaisse ecråxhe li tchvå
  14. i n' fåt k' on mwaisse divins ene måjhone

Parintaedje

candjî

(minme sourdant etimolodjike)

Mots d’ aplacaedje

candjî

Pwaire minimom

candjî

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ôtès ortografeyes (avou des sourdants nén rkinoxhous) :

Ratournaedjes

candjî
onk ki cmande
onk ki c' est da sinne ene måjhon
onk ki c' est da sinne ene måjhon
po-z atôtchî avou mo do respect

Addjectif

candjî
singulî pluriyal
omrin mwaisse mwaisses
femrin padrî mwaisse mwaisses
femrin padvant mwaisse mwaissès

mwaisse omrin et femrin (come addjecif djondrece, todi metou padvant l’  no)

  1. ki vént dvant les ôtes.
  2. pus grand k' les ôtes.
  3. ki cmande ås ôtes.
  4. grand, gros.
    • Li feme foircixh po sotni l’ lét
      Et dene a si ome des mwaisses côps d’ laweJoseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.28, “On Baguège Jus d’la Mouse” (fråze rifondowe).
    • Way-a-way, dji m’ va co ramasser ene mwaisse savneure, edon ! Henri Simon, « Janète » 1911, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.119 (fråze rifondowe).

Mots d’ aplacaedje

candjî

Sinonimeye

candjî

prumî, prumire

Ratournaedjes

candjî
mwaisse