cougnî

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Bodje « cougne » (cougnet) avou l’ cawete di codjowaedje « -î » des viebes.

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	cougne
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	cougnîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	cougnans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	cougnnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	cougnrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	cougnive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	cougne
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	cougnî
Ôtes codjowaedjes	come waitî

cougnî

1. (viebe å coplemint) fé moussî, tot bouxhant dsu.
   • Cougnîz mu on crampon dins ç' på la.
   • Les houyeus cougnèt des bos et des abloks po-z espaitchî l' taeye di bodjî — Louis Marcelle (fråze rifondowe).
2. (viebe å coplemint) fé tni comifåt avou des cougnets.
   • Dj' alans cougnî ces stançons la po k' i n' bodjexhe nén.
   • Dj' a cougnî l' mantche do mårtea — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).. F. coincer, caler, assujettir.
3. (viebe å coplemint) repeter po fé comprinde di foice, fé moussî (dins l' tiesse).
   • On n' lyi sait cougnî ça dins s' tiesse.
   • El feme ki s' plind todi ki si ome est a l' disbåtche,
     K' i n' rintere k' e tcheyant do meur droet so l' meur gåtche,(…)
     A ! sovint, si çtele-la poleut cougnî dins s' tiesse
     K' ele sait fé k' a s' måjhon si ome ès trouve a l' fiesse,
     Ele ni dvreut nén co prinde el lune avou ses dints;
     Ele n' åreut k' a mostrer tos ses bons sintimints — Michel Renard (fråze rifondowe).
   • Ci-la, i nos l' aveut cougnî sacwants côps ki l' Sint-Nicolai, c' esteut ene emantcheure po nos fé tni påjhires on moes d' astok — Jean-Luc Fauconnier (fråze rifondowe).
4. (viebe å coplemint) (måhonteuzmint) fé l’ amour a (ene feme).
   • Ele si lait cougnî pa tertos.
5. (v. sins coplemint) fé l' amour.
   • Gn aveut des Flaminds ki vlént aprinde li walon: « cwè k' c' est, les troes prumîs mots? » et mi responde: « boere, magnî, cougnî » — Lucyin Mahin, d' ene divize avou ene djin d' Vencîmont..
   • Dimorer des samwinnes etires sins rexhe foû dins des ratind-tot pés k' des rans d' pourcea, a viker avou des bizådes eyet dischirer l' tins a doirmi, a cougnî, a prinde plaijhi a des djeus ki fjhèt må, todi pus må… — Lorint Hendschel, So l’ Anuti.
6. djouwer on laid toû a (ene ôte djin).
   • Vinde si bas ! Bén i s' a fwait cougnî !

Ratourneures

1. Li ci ki magne bén cougne bén dijhêye po ecoraedjî (èn ome) a magnî.

Sinonimeye

fé moussî d' foice

• tchôkî
• herer
• stitchî
• bôrer

fé l' amour a

• cayî
• båjhî
• arindjî

djouwer on laid toû a

• emantchî
• djonde
• gorler
• eboesner
• rafûler
• groujhî; Loukîz a : « groujhî »

Parintaedje

• cougnaedje, cougneu
• cougnåd, cougnreye
• ricougnî

Ortografeyes

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• cougner : E165
• cougnî : E1, O0, O4
• cougni : C1

E rfondou walon :

• cougnî : R9 ^(lére), R10 ^(lére), R11 ^(lére), R13

Ratournaedjes

fé moussî d' foice

• Francès : enfoncer ^(fr), introduire ^(fr)

fé comprinde di foice

• Francès : enfoncer ^(fr) (dans le crâne), persuader ^(fr), convaincre ^(fr)

fé l' amour a

• Francès : posséder ^(fr), coïter ^(fr), baiser ^(fr)

fé l' amour

• Francès : baiser ^(fr), copuler ^(fr), forniquer ^(fr)
• Neyerlandès : poepen ^(nl) (Flande)

djouwer on mwais toû a

• Francès : attraper ^(fr), duper ^(fr), baiser ^(fr)

Pårticipe erirece

	singulî	pluriyal
omrin	cougnî	cougnîs
femrin	cougneye	cougneyes

cougnî omrin

1. Pårticipe erirece omrin do viebe "cougnî".
   • Ass dedja cougnî ene noere ?

Sustantif

	singulî	pluriyal
omrin	cougnî	cougnîs
femrin	cougneye	cougneyes

cougnî omrin

1. (rabaxhanmint) onk on pô drole (come s' on lyi åreut bouxhî so s' tiesse).
   • Nel schoûte nén, c' est on cougnî.

Mots d’ aplacaedje

dimey-cougnî