bleu
Etimolodjeye
candjîTayon-bodje vî francike « blāo » (minme sinse), adon racuzinåve avou li neyerlandès « blauw ».
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /bløː/ /blœ/ /bløːw/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /bløː/
- Ricepeures : nén rcepåve
Sustantif
candjîsingulî | pluriyal |
---|---|
bleu | bleus |
bleu omrin
- (coleur) coleur soûmintrece (avou l’ rodje et l’ djaene), li cene do clair cir.
- C’ est des bleus ki sont trop clairs.
- Shû, disk’ å bleu do cir, les frawiants coclivîs. — Maggy Frisée (fråze rifondowe).
- Asteure nos veyans li ptite veye di Kremse ki bagne ses pîs dins l’ bea bleu do Danube. — Louis Sohy (fråze rifondowe).
- (coleur) coleur d' ene låme d' acî, di foumire, di cinde.
- Loukîz don dzeu l' Årdene l' aireur ki s' diswalpêye
Tot distindant les stoeles ene après l' ôte, å cir !
Et l' zuvion ki hansixh so ene hole et claire nûlêye,
Semer ene hiede di blankès berbis, sol bleu d' acî. — Louis Lagauche, "L' inmant", (1947), A l’Årdène, p. 145 (fråze rifondowe).
- Loukîz don dzeu l' Årdene l' aireur ki s' diswalpêye
- (pa stindaedje do sinse) bleu mousmint.
- I fåt fé l’ bouwêye des bleus tote seule.
- djindåre (ki poite on bleu costume).
- Nén les bleus, målureus ! I stitchront leu nez dins tot çk’ i gn a nén dandjî. — Auguste Laloux, Li curè d’ Sautau, p. 31 (fråze rifondowe).
- novea dins ene sicole (aprume l’ univiersité), ene fabrike, on mestî.
- Kibén gn a-t i d’ bleus ki n’ s’ ont nén fwait batijhî ?
- (mot d’ medcén) sonk rexhou des ecdûts après on côp, et spårdou dizo l’ pea d’ ene djin.
- (mot d’ colebeu) sôre di colon bleu.
- I n’ estént nén contints, dai, la k’ dji mete mi bleu-bijhe ! Dj’ a si bén oyou l’ côp d’ sounete ! … Sortot Kinåve avou s’ fameus surlet ki n’ a co djamåy polou cori tot côp k’ dj’ a tapé m’ bleu… — Henri Simon, « Li bleû-bîhe » 1886, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.9 (fråze rifondowe).
Parintaedje
candjî(minme sourdant etimolodjike)
Mots d’ aplacaedje
candjîSinonimeye
candjî- (djindåre) : gableu
Ortografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
candjîcoleur soûmintrece
sonk dizo l’ pea après on côp
Addjectif
candjîsingulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | bleu | bleus |
femrin addj. sudjetrece | bleuwe | bleuwes |
bleuse | bleuses | |
femrin addj. djondrece (todi padvant) |
bleuwe | bleuwès |
bleuse | bleusès |
bleu omrin, (come addjecif djondrece, todi metou padvant l’ no)
- k’ a cisse coleur la.
- Ene bleuwe vatche.
- tot djåzant di l' acî ki lût.
- Èt, pidjote a midjote,
vola come ine grande plåye faîte a l’åbe, qui djèmih
èt fruzih a chaque côp dès bleûs tèyants d’acîr. — Henri Simon.
- Èt, pidjote a midjote,
- tot djåzant del foumire.
- Divins l' bleuwe foumire di l' ecinse
Ki l' ecinswer evoye å cir,
Mes deus ouys veyèt l' esperance,
Adschinde, påjhûle, si vni rashir,
Ås pîs do Criss k' e-st e l' tchapele — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), p.2 (fråze rifondowe). - Abaxhî, sor leye, a dmeye vwès,
Onk etertént si adorêye,
Ele a des ouys bleus come l’ aistrêye
Et des lepes rodjes come les pavoes
— Jean de Lathuy, "Les djârdins sins vôyes"« Li want », 1930 (fråze rifondowe).
- Divins l' bleuwe foumire di l' ecinse
Ratourneures
candjî- toumer roed bleu sot d’ ene sakî : toumer fén amoreus d’ lu (leye).
- Portant dj' so reû-bleû du m' vwèzène Marèye— Camille Gaspard.
Ortografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Sustantif
candjîsingulî | pluriyal |
---|---|
bleu | bleus |
- bleu (mot scrît eyet prononcî e francès come e walon)
- J’aime le bleu de tes yeux.
- Dji voe voltî l’ bleu d’ vos ouys.
- J’aime le bleu de tes yeux.
Addjectif
candjîsingulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | bleu | bleus |
femrin | bleue | bleues |