betchete

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Bodje « betch », avou l’ cawete « -ete ».

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /bɛ.ˈt͡ʃɛt/ /bɛ.ˈt͡ʃat/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /bɛ.ˈt͡ʃɛt/
Ricepeures : be·tchete

Sustantif

singulî	pluriyal
betchete	betchetes

betchete femrin

(tecnolodjeye) pitite buze po vudî djusse, d' on pailon, d' ene djusse, d' on paket d' laecea.
(antomeye) boket dvantrin do pî.
- C' est des trop stroets solés: i m' fijhèt må al betchete
- Mins lon d' aler å buro des bagaedjes, ele cora-st å wichet k' on dnéve les copons pol lene di Brussele et rassaetchant s' vwelete so s' vizaedje si levant so ses betchetes di pîs po-z avizer pus grande k' ele n' esteut et tot s' tinant ossu roede k' ene beye, ele dimanda on copon pol Hôt-Pré. — Joseph Vrindts, « Li pope d'Anvers » (1896), p.30 (fråze rifondowe).
(antomeye) boket dvantrin des doets.
- Des arondes, a trûlêyes, balzinént dzeu s' blonde tiesse,
  Si tchén hawéve di djoye tot rveyant l' coine di s' toet,
  Et Djôzef di finiesse,
  Lyi voyive on båjhaedje sol betchete di ses doets. — Joseph Mignolet, "Fleûrs di prétins", p.83 (1929), "Li molin dè vî Stiène" (1925) (fråze rifondowe).
(antomeye) boket dvantrin del narene.
- On djoû k’ djaléve a finde les pires,
  A vs epoirter l’ betchete do nez,
  Dji sondjive, cligntant del påpire,
  A m’ tchôde coulêye, bén astançné. — Martin Lejeune, "L’iviêr èt l’amour" (fråze rifondowe).
- Onk fjheut li vizaedje do bambert ki vént dmani deus eures a s' rafroedi l' betchete del narene so les cwåreas po nos admirer. — Joseph Vrindts, « Li pope d'Anvers » (1896), p.19 (fråze rifondowe).
- Li mame, on n’ voet ki l’ betchete di s’ narene ; et l’ pere, cwand i rintere, a-st avou télmint froed k’ il a beu cekes et toneas et k’ i s’ tape tot moussî so s’ payasse, les mwins dvins ses potches, disk’ å dzeur des bresses. — Arthur Xhignesse, « Boule-di-Gôme », 1912, p.8 (fråze rifondowe).
coron d' ene sacwè.
- Ki dirîz vs d’ on tchén ki s’ crevintreut tote si veye po-z aveur li droet do poirter on ptit rodje floket sol betchete di s’ cawe ? — Arthur Xhignesse, « Bwègnes mèssèdjes & pititès gotes » (1905), p.14 (fråze rifondowe).
boket dvantrin do solé
stroukiante pårt d' ene sacwè.
- Et vola tot d’on côp, so l’ sèmé qu’èsteût nou,
  qui dès mèyes èt dès mèyes di bètchètes sititchèt,
  totès fènes, totès dreûtes, qui v’ dîrîz dès-awèyes. — Henri Simon, Li pan dè Bon Diu, Li sûrdèdje.
betchowe copete.
- C’ est k’ la dzeur, al betchete, betch å vint, bén a pîce,
  Po des belès aiyes d’ ôr, nol oujhea
  N’ î fwait l’ cocrê. — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Li plope », 1923, p.33 (fråze rifondowe).
tiesse di clå.
- Li ptit valet mi l' a grawyî foû del tiesse avou l' betchete d' on clå d' schayteu, mins dji voe co clair assez po n' nén fé des biestreyes. — Joseph Vrindts, « Li pope d'Anvers » (1896), p.42 (fråze rifondowe).
(mot del fotbale) pitaedje del betchete do solé.
- I n' sait choter k' des betchetes.
(mot d' batelreye) pitit batea avou li dvant foirt pondant.
- Dji nos avans stî pormoenner tot avå Vnijhe dins ene betchete.
(linwince) stitchete (morfinme) ki s' mete divant l' bodje do mot.

Ratourneures

dj' inme mî vey ses talons k' ses betchetes
- On-z inme mî ses talons k' ses betchetes. — Motî Forir (fråze rifondowe).
l’ awè sol betchete del linwe
ridjonde les deus betchetes : aloyî, hazi.
roter so ses betchetes, roter sol betchete des pîs
sol betchete des doets
so ses betchetes
betchete rafoircixhante : betchete ki rafoircixhe li sinse do viebe: ki-/co-, ca-, ac-, s- (2), dis- (2).

Parintaedje

Mots d’ aplacaedje

dobe betchete : betchete fwaite di deus ôtès betchetes: raca-, ris-, rac-, disco-, as-, ridis-.
al betchete
al betchete di
dal betchete di
betchete d’ Oûte : pitit pondant batea ki poirtéve des martchandijhes so l' Aiwe-d'-Oûte
betchete di Vnijhe : pitit pondant batea ki pormoenne les tourisses a Vnijhe.