betchete
Etimolodjeye
candjîBodje « betch », avou l’ cawete « -ete ».
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /bɛ.ˈt͡ʃɛt/ /bɛ.ˈt͡ʃat/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /bɛ.ˈt͡ʃɛt/
- Ricepeures : be·tchete
Sustantif
candjîsingulî | pluriyal |
---|---|
betchete | betchetes |
betchete femrin
- (tecnolodjeye) pitite buze po vudî djusse, d' on pailon, d' ene djusse, d' on paket d' laecea.
- (antomeye) boket dvantrin do pî.
- C' est des trop stroets solés: i m' fijhèt må al betchete
- (antomeye) boket dvantrin des doets.
- Des arondes, a trûlêyes, balzinént dzeu s' blonde tiesse,
Si tchén hawéve di djoye tot rveyant l' coine di s' toet,
Et Djôzef di finiesse,
Lyi voyive on båjhaedje sol betchete di ses doets. — Joseph Mignolet, "Fleûrs di prétins", p.83 (1929), "Li molin dè vî Stiène" (1925) (fråze rifondowe).
- Des arondes, a trûlêyes, balzinént dzeu s' blonde tiesse,
- tolminme ké boket divantrin.
- On djoû k’ djaléve a finde les pires,
A vs epoirter l’ betchete do nez,
Dji sondjive, cligntant del påpire,
A m’ tchôde coulêye, bén astançné. — Martin Lejeune, "L’iviêr èt l’amour" (fråze rifondowe).
- On djoû k’ djaléve a finde les pires,
- boket dvantrin do solé
- stroukiante pårt d' ene sacwè.
- Et vola tot d’on côp, so l’ sèmé qu’èsteût nou,
qui dès mèyes èt dès mèyes di bètchètes sititchèt,
totès fènes, totès dreûtes, qui v’ dîrîz dès-awèyes. — Henri Simon, Li pan dè Bon Diu, Li sûrdèdje.
- Et vola tot d’on côp, so l’ sèmé qu’èsteût nou,
- betchowe copete.
- C’ est k’ la dzeur, al betchete, betch å vint, bén a pîce,
Po des belès aiyes d’ ôr, nol oujhea
N’ î fwait l’ cocrê. — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Li plope », 1923, p.33 (fråze rifondowe).
- C’ est k’ la dzeur, al betchete, betch å vint, bén a pîce,
- (mot del fotbale) pitaedje del betchete do solé.
- I n' sait choter k' des betchetes.
- (mot d' batelreye) pitit batea avou li dvant foirt pondant.
- Dji nos avans stî pormoenner tot avå Vnijhe dins ene betchete.
- (linwince) stitchete (morfinme) ki s' mete divant l' bodje do mot.
Ratourneures
candjî- dj' inme mî vey ses talons k' ses betchetes
- On-z inme mî ses talons k' ses betchetes. — Motî Forir (fråze rifondowe).
- l’ awè sol betchete del linwe
- ridjonde les deus betchetes : aloyî, hazi.
- roter so ses betchetes, roter sol betchete des pîs
- sol betchete des doets
- so ses betchetes
- betchete rafoircixhante : betchete ki rafoircixhe li sinse do viebe: ki-/co-, ca-, ac-, s- (2), dis- (2).
Parintaedje
candjîMots d’ aplacaedje
candjî- dobe betchete : betchete fwaite di deus ôtès betchetes: raca-, ris-, rac-, disco-, as-, ridis-.
- al betchete
- al betchete di
- dal betchete di
- betchete d’ Oûte : pitit pondant batea ki poirtéve des martchandijhes so l' Aiwe-d'-Oûte
- betchete di Vnijhe : pitit pondant batea ki pormoenne les tourisses a Vnijhe.
Contråve
candjîOrtografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
candjîpitite buze po vudî djusse
- Francès : bec verseur (fr)
chotaedje del ponte do solea, å fotbal
- Francès : tir de la pointe (nén ratournåve direk e francès)