Etimolodjeye

candjî

Calcaedje do francès « narine » (minme sinse), lu-minme d' on tayon-bodje patwès latén * « narosus ».

Prononçaedje

candjî

Sustantif

candjî
singulî pluriyal
narene narenes

narene femrin

  1. trô d’ nez.
    • Li laid flairant måssî potince,
      Shofele si narene avou s’ doet ! Joseph Vrindts, ”Racontules et råtchåds” (1920); “L’ oficî Boche” (4 di octôbe 1918) (fråze rifondowe).
    • Dji vos l’ dimande gn a-t i å monde ene sacwè d’ pus apetixhant cwand, del plaece d’ a costé, li boune odeur do cafè ki passe dins l’ rampono, vént vo kekyî les narenes. — Eugène Gillain, Li vî coqmwâr, Les Cahiers wallons,  25, 1939, p. 422 (fråze rifondowe).
  2. (pa stindaedje do sinse) nez.
    • On lzî placreut minme del cråxhe so leus pîs,
      Di l’ ôle sol narene et del cråxhe å drî. Jean Bury, Joyeux rèspleus (1899), "L’awoureux Colas" (fråze rifondowe).
    • Ouy, nolu n’ tuze pus å bon Diu…
      L’ erlike a l’ mitan d’ on bresse dju,
      Si visaedje a pierdou s’ nareneJoseph Mignolet, , Li vî bon Diu, Les Cahiers wallons,  43, 1943, p. 864 (fråze rifondowe).
    • Trop malåde po mète mi pèneûse narène
      Al cwahante bîhe qui m’bouh’reût so l’costé,
      Dji n’vou nin portant qu’on dèye qui m’vèye pène
      Brogne ås deûs Walons qu’on vint dè flotch’ter.
      — Émile Wiket, Fruzions d' cour, p.83.
    • Tchåssîz lyi ene narene
      Sol narene k' il a,
      Ou fjhoz l' blanc d' farene
      Si n' lest nén dedja. Louis Lagauche, "L' inmant", Les Djîles, (1947), p. 127 (fråze rifondowe).
  3. (pus stroetmint) nez d' ene biesse.
    • Les tchéns d' tchesse, narene a raeze del tere et cawe dresseye come on ciedje di Påke, shuvèt. Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe).
  4. (pa stindaedje do sinse) (camaerådreçmint) djaive.
    • I t' pôreut aploure sol narene ene biscûte come t' end a måy riçû Albert Maquet (fråze rifondowe).
    • Trop malåde po mète mi pèneûse narene
      Al cwahante bîhe qui m’bouh’reût so l’costé,
      Dji n’vou nin portant qu’on dèye qui m’vèye pène
      Brogne ås deûs Walons qu’on vint dè flotch’ter.
      — Émile Wiket, Fruzions d' cour, p.83.

Ratourneures

candjî
  1. fé di s’ narene
  2. fé peter di s’ narene
  3. herer s’ narene.
    • Mins dvant, come i fåt k’ les efants åyexhe l’ air di dézespecter leus parints, i n’ fåt måy ki Kinåve ki Louwis a heré s’ narene divins tot çoucial, savoz ! Henri Simon, « Li Neûre Poye » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.95 (fråze rifondowe).
  4. ene narene come on pî di stouve, ene narene come on crapåd ashiou so s’ cou : nez språtchî.
  5. aveur ene fene narene.
  6. aveur ene flairante narene.
  7. pårler del narene.
  8. claper l’ ouxh al narene.
  9. ene odeur vis hape al narene.
  10. i n’ voet nén pus lon ki s’ narene
  11. moenner ene sakî pal narene
  12. aveur li vint el narene
  13. saetchî les viers foû del narene
  14. il a raetchî e l’ air et çoula lyi a rtoumé so l’ narene
  15. èn nén vey pus lon ki s’ narene

Parintaedje

candjî

(minme sourdant etimolodjike)

Mots d’ aplacaedje

candjî

Sinonimeye

candjî

Notule d’ uzaedje

candjî

Li sustantif « narene » e walon prind sovint l' plaece do mot « nez » e francès. Il est don bråmint pus corant e walon.

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

candjî
trô d' nez
nez
trogne
pårler del narene