Loukîz eto : aswadjî, aswådjî.

Etimolodjeye

candjî

Bodje "suavis" (doûs, soucré, vayant, djinti), avou l’ betchete « a- » des viebes, avou l’ cawete di codjowaedje « -i » des viebes; rinde pus doûs.  Loukîz a : aswådjî.

Prononçaedje

candjî
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) aswadji / aswadjixh
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) aswadjixhoz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) aswadjixhans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) aswadjixhnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) aswadjirè / aswadjixhrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) aswadjixheu
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) aswadjixhe
pårt. erirece (dj’ a, vos av) aswadji
Ôtes codjowaedjes come prusti

aswadji (viebe å coplemint)

  1. baxhî (ene poenne, ene doleur).
    • (c' est on rméde po-z) aswadji l' doleur Motî Forir.
    • Grand-pere aswadjixh avou pacyince
      Les enondêyes des djonnès djinsMartin Lejeune, "Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune" p. 126, "Lu famile èst-one île ureûse" (fråze rifondowe).
    • Les Rwès Mådjes prezintèt tot çou k' i fåt po-z aswadji l' mizere Isy Cavraine.
    • Des blancs omes tot s' clintchant avå gonxhires et vås Soyént les yebes k' aswadjixhèt et rwerixhèt Albert Lovegnée.
  2. rinde påjhûle.
    • Et l’ blame ki coteye,
      Aswadjixh li ptit gueus Martin Lejeune, “ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.131, « Prumî riselèt» (fråze rifondowe).
    • Li rôzé solo pleure do n’ poleur aswadji
      Totes ces ptitès måjhones k’ ont l’ air di l’ ahoukî. Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Tåv’lê d’iviér », 1912, p.23 (fråze rifondowe).
    • C' est pocwè on k' on dvreut dner, po-z aswadji l' noer boy,
      Pus d' åjhmince, pus d' friscåde, pus d' djoye a cisse tere laLouis Lagauche, "L' inmant", Å neûr payîs dè l’ hoye, (1947), p. 130 (fråze rifondowe).
  3. aspaler ene sakî k' est dvins les transes.
    • On l’ veyeut patrafter
      Po-z les cis k’ estént dvins l’ målmezåjhe. Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.66, “Dihâv’lêye” (fråze rifondowe).
  4. fé baxhî l' poenne di (ene djin k' est målureuse), .
    • Aswadji co tes efants si ene poenne u l' ôte les ctchesse Louis Lagauche.
    • (...) Et dj' rivoe Madlinne. Awè, djel rivoe, et c' est la m' måleur. N' è pôrè dj' don måy aswadji m' pinsêye ? Sovnance ki m' fwait må, ca por mi l' bouneur N' est pus k' on bea sondje, ene doûce djoye passêye — Émile Wiket.
  5. arester (l' sonk).
  6. (viebe å prono) fé baxhî s' poenne, si hodance.
    • Agnusse, po s’ aswadji cwand ene poenne el sipråtchive,
      Si meteut dvins ene coine di l’ ovroe, s’ abaxhive
      Tot loucant-st åtoû d’ lu. Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.46, “Agnuss” (fråze rifondowe).

Parintaedje

candjî

Sinonimeye

candjî

Sipårdaedje do mot

candjî

w. do Levant

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Li mot n’ est nén dins : C8, E2, E200, E212, E213, S0

Ratournaedjes

candjî
fé baxhî (ene poenne, ene doleur)
fé baxhî l' poenne d' ene djin k' est målureuse
arester l' sonk

Pårticipe erirece

candjî

aswadji omrin

  1. Pårticipe erirece omrin do viebe "aswadji".

Codjowas

candjî
Dobès rfondowes
aswadji   aswadjixh
  1. indicatif prezintrece, prumire djin do singulî
  2. kimandeu prezintrece, deujhinme djin do singulî, fôme camaerådrece
    • Aswadji co tes efants si ene poenne u l' ôte les ctchesse Louis Lagauche.