tere
Etimolodjeye
candjîPrononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /tɛːʀ/ /teʀ/ /tɛʀ/ /tɛ̃ʀ/ /taːʀ/ miersipepieuzmint e l’ notule ALW 6.1 .
- prononçaedje zero-cnoxheu : /tɛːʀ/
- Ricepeures : nén rcepåve
Sustantif
candjîsingulî | pluriyal |
---|---|
tere | teres |
tere femrin
- (djeyografeye) sitindowe k' est a nos pîs.
- Nos irans si lon ki l' tere nos pôrè poirter. — Motî Forir (fråze rifondowe).
- A tant plorer, l’ tere divént frexhe,
Et bén vite, nos pîs s’ efoncèt. — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Quî sét ?», 1909, p.134 (fråze rifondowe).
- (djeyolodjeye) dismantcheyès pires, la k' les plantes efonçnut leus raecinêyes.
- I prinda del tere, li strûler etur ses doets, et l' leyî cori djus sol tchamp. — Lucyin Mahin. (ratournant Albin Georges)
- årzeye.
- C' est ene pupe di tere.
- (astronomeye) planete k' on vike dissu.
- Li tere est a 37 miyons et dmey d' eures erî do solea. — Motî Forir (fråze rifondowe).
- (mot des cinsîs) sitindêye d' on metou payis.
- Nos estans cial so tere d' Almagne. — Motî Forir (fråze rifondowe).
- (mot des cinsîs) pitite sitindêye d' on cinsî.
- I n' a måy volou vinde si tere do Ban-bwès.
Ratourneures
candjî(sitindêye a nos pîs)
- al tere, a tere : djus sol tere, a daegne.
- Tchinne tchôke si gåtche djino a tere. — Joseph Calozet (fråze rifondowe). F. à terre, sur le sol, à même le sol.
- aveur al tere : abate.
- I fåt qu’on l’åye al tére ! C’è-st-å toûr dès cougnêyes :
èles l’ataquèt po l’ pîd. Li bwès, deûr come dè fiér,
tint bon conte lès-ac’seûres dès hagnantès-ustèyes.
Li brès′ dès-omes falih ; mins, so l’ timps qu’onk si r’hape,
in-aute riprind l’ovrèdje.
— Henri Simon.
- I fåt qu’on l’åye al tére ! C’è-st-å toûr dès cougnêyes :
- li tere est basse : dijhêye cwand on doet ramasser åk a tere, et k' on a do må.
- dji lyi mosterrè ki l' tere est basse ! : djel va fote al tere. Franwal: ahåyant po: F. je lui ferai mordre la poussière.
- fé tere ewale
(dismantcheyès pires po les plantes crexhe)
- i fåt semer cwand l' tere est amoureuse
- boune tere, fele tere : ritche tere (d' årzeye).
- måle tere, mwaijhe tere : pôve tere (di såvlon, di fagne).
- cråsse tere : tere k' on-z a bén ansiné.
- maigue tere : tere nén ansinêye.
- tere årziyeuse, tere cawieuse, tere al tchåsse : sôres di teres.
(sitindêye d' on cinsî)
- egadjî ene tere : (E203)
- tant våt l' ome, tant våt s' tere : (E203)
(nosse monde)
- Sol tere, li ci ki n' a pont d' måleurs è ratind
Parintaedje
candjî- terêye
- teri, terisse, tera
- eterer, eteraedje, etermint
- disterer, disteraedje
- reterer, reteraedje
- ridisterer
(minme sourdant etimolodjike)
Mots d’ aplacaedje
candjî- crope-e-tere
- foite tere
- trô d' tere (S165)
Sinonimeye
candjî- (sitindêye batowe) : daegn
- (planete k' on vike dissu) : Daegne, monde, Tere, bole daegnrece, bleuwe bole
- (pitite sitindêye da ene metowe sakî) : tchamp, boket, terén
Omofoneye possibe
candjîOrtografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
- tere : R13
Ratournaedjes
candjîdismantcheyès pires, la k' les plantes efonçnut leus raecinêyes
Waitîz eto
candjîLijhoz l’ årtike tere(discramiaedje) so Wikipedia