tire
Etimolodjeye
candjîTayon-bodje vî hôt almand « tîre » (« sôre »), (« manire »), (« cwålité »), adon racuzinåve avou l' vî francès « tire ».
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /tiːʀ/ Prononçaedje a radjouter
- (pa rfrancijhaedje) /tiʁ/ /tʲiʁ/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /tiːʀ/
- Ricepeures : nén rcepåve
Sustantif
candjîsingulî | pluriyal |
---|---|
tire | tires |
tire femrin
- (vî mot), (belès-letes) eshonna di sacwès ki sont del minme sôre.
- tot djåzant di biesses.
- Vos poyes sont d' ene bele tire — Motî Forir (fråze rifondowe).
- Ele sont del tire di ces moxhets
Ki s' tinèt hôt cwand veyèt kesse,
Po fé tant mî l' plonket sol biesse— "Pasquèye so l' caractére dès mâlès feumes", 1640; dvins "10 pièces de vers sur les femmes et le mariage",Jean Haust, 1941, p.86 (fråze rifondowe). - Cwand ene feye des cmeres di cisse tire
Cactèt eshonne, on n' ôreut nén
Li diåle mi fût, hoûler l' tonire ! — "Voyaedje a Tchôfontinne" (1757), ake II, sinne IV (fråze rifondowe).
- tot djåzant di djins.
- Mi ancyinne esteut motoit d' cisse tire, et tot m' riveyant peneus, ossu peneus k' davance, ele s’ årè dit : « k' i n' valeut nén les poennes di m' riloukî ! »— Joseph Vrindts, "Racontules et råtchåds" (1920), p.137; "On fîr boquèt" (fråze rifondowe).
- Mins les walons di m' tire, voess, è n' a plus…— Joseph Mignolet, "Fleûrs d’osté" (1931), "Tchantchet" (fråze rifondowe).
- Cwè k' on soexhe tertos del minme tire,
On passe pa bén des trôs d' filire
Po fé s' trawêye, inmer, mori !— Louis Lagauche, "L' inmant", Li tchanson del Mouze, (1947), p. 103 (fråze rifondowe).
- tot djåzant di biesses.
- (vî mot) sôre.
- Ele è diront d' totes les tires,
Eco fåt i k' on les aide dire — "Chanson sur les jeunes filles"; dvins "10 pièces de vers sur les femmes et le mariage", Jean Haust, 1941, p.36 (fråze rifondowe).
- Ele è diront d' totes les tires,
- cwålité.
- Do vén del meyeuze tire — Motî Haust (fråze rifondowe).
Mots vijhéns
candjîpo des djins
Ortografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Sipårdaedje do mot
candjîRatournaedjes
candjîeshonna di sacwè ki s' avizèt