sô
Etimolodjeye 1
candjîTayon-bodje latén « satullus » (k' a trop boevou), di «satur» (k' a bén magnî).
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /sõ/ /soː/ /sɔ̃/ /suː/ (betchfessî ô)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /sõ/ aschoûtez lu
- Ricepeures : nén rcepåve
Addjectif
candjîsingulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | sô | sôs |
femrin padrî | sôle | sôles |
femrin padvant | sôle | sôlès |
sô omrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)
- k' a trop boevou del gote, del bire, evnd, et ki n' sait pus çou k' i fwait.
- Il esteut co sô ayir — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
- Il est sô tos les djoûs — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
- C' est nén bea, ene feme k' est sôle.
- Mins ci-cial, c’ e-st on målignant.
Disconte l’ åté, sô come ene biesse,
I fwait des mawes padrî l’ priyesse
Ki dene li bateme a si efant ! — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.50, “Li Pèqu’teu” (fråze rifondowe). - Noyé esteut si sô k’ i n’ poleut pus hope et k’ i s’ aveut essocté so ses voyes — Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe).
- - K’ a t i hapé ?
- Ene fameuse rouflåde da m’ feme ki contéve ki c’ esteut mi ki rintréve sô ! — Paul-Henri Thomsin, ratourtnant Tchantchès, c'èst po rîre, 2023, p.25 (fråze rifondowe).
- k' est bén rpaxhî.
- Les vatches sont bén sôles — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
- Mins, veyoz vs, nost ome est sô d’ djoye— Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.37, “Sau d’ Jôye” (fråze rifondowe).
Ratourneures
candjî- cwand les coshets sont sôs, les naveas sont seurs
- sô come tote el Pologne, sô come ene gréve, sô come ene bourike
Parintaedje
candjî- sôler, sôlaedje, sôlêye, sôlant
- forsôler, forsôlé, forsôlaedje
- dissôler, dissôlaedje, dissôler
- rissôler
Mots d’ aplacaedje
candjîSinonimeye
candjî- (k' a trop boevou) : k' a ene perike, ene tampone, ene tchike, tchiké, cût; Loukîz a : Motyince:sô et sôlêye/walon
- (k' a trop magnî) : ripaxhou
Omofoneye possibe
candjîOrtografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
candjîk' a trop boevou d' l' alcol
Sustantif
candjîsô omrin
- dins l’ ratourneure : « magnî s’ sô »: magnî disca esse bén rpaxhou.
- dins l’ ratourneure : «end awè s' sô» / «end aveur si sô»: èn pus poleur sopoirter.
Ratourneures
candjî- doirmi s’ sô.
- - Ele est bén metchante don l' feye di cial ?
- - Nonna, mins cwand ele ni doime nén s' sô, ele est haeyåve. — Joseph Vrindts, « Li pope d'Anvers » (1896), p.7 (fråze rifondowe).
- - Ele est bén metchante don l' feye di cial ?
- end awè s’ sô
- cwand l’ pourcea end a s’ sô, les naveas sont seurs
- magnî s’ sô
Sinonimeye
candjîdins « magnî s' sô »
Etimolodjeye 2
candjîTayon-bodje latén « solidus »
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /soː/ /su/ /sɔ/ (betchfessî ô)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /soː/
- Ricepeures : nén rcepåve
Sustantif
candjîsingulî | pluriyal |
---|---|
sô | sôs |
sô omrin
- (manoye) manoye do l' Ancyin redjime, k' endè faleut 24 po fé èn aidant d' Lidje.
- Divins l' tins, il aveut falou vint-cwate sôs po fé èn aidant d' Lidje et motoit foirdjive-t on adon des pîces di keuve d' on sô — Nicolas Lequarré (fråze rifondowe).
Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.
- pîce di cénk cintemes bedjes (1830-2001).
- on ptit sô u on simpe sô : pîce di cénk cintemes.
- on gros sô u : on dobe sô : pîce di dijh cintemes.
- vint sôs : on franc. cint sôs : cénk francs.
- èn nén aveur nén on pelé sô ( u : on vete sô u : on sô vayant) : esse sins cwår.
- aveur li sô : esse ritche.
- Ça n' våt nén on sô : ça n' våt rén.
- Djel wadje vint francs conte on sô : dji so seur di çou ki dj' di (on franc valeut 20 sôs).
- I lyi manke todi dijh nouf sôs po fé l' franc : il est todi djus d' sôs (sins cwårs).
- C' est rén d' boere po dijh sôs cwand on wangne on franc :
- rl a: franc.
- esse conoxhou (-owe) come li mwais sô : aveur ene mwaijhe rilomêye.
- il est prope come on sô : il est bén moussî (bén abiyî).
- i rlût come on noû sô :
- rl a: noû.
- i côpréve on sô e deus : il est pice-crosse.
- pîce di 5 cintemes d' euro.
- des sôs: des cwårs.
- I wangne bråmint des sôs.
- il a l' sô : il est ritche.
- i fåt prinde li tins come i vént, et l' sô pa dou çk' i vént : i fåt waitî d' wangnî des sôs, pa tolminme ké moyén.
- Les sôs lyi broûlèt les mwins : i coschire (i furleye) tos ses cwårs.
- i n' fåt nén stoper l' trô pa dou çki l' sô vént : I fåt waitî di n' nén piede èn ovraedje ki rapoite bén, des pratikes k' atchtèt aidant sol mwin, evnd. Franwal: ahåyant po: "Il ne faut pas tuer la poule aux œufs d'or".
Mots d’ aplacaedje
candjîOrtografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Li mot n’ est nén dins : R13
Ratournaedjes
candjîF. sou.