manoye
Etimolodjeye 1
candjîS’ i gn åreut ene sakî ki sepreut cwè åd fwait di l’ etimolodjeye di « manoye », el pout stitchî vaici.
Prononçaedje
candjî- AFE :
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ma.ˈnɔːj/
- Ricepeures : ma·noye
Sustantif
candjîmanoye femrin (pus sovint eployî ki l' singulî)
- totes les sôres di pîces ki sont batowes et d' biyets ki sont-st imprimés dins on metou payis, en on metou trevén.
- Li dnî, ça a stî, aprume, ene manoye des Romins.
- cwårs di minme valeur k' on pus gros biyet, ene pus grosse pîce.
- Dj' esténs sins manoye al fén del shijhe.
- Dji n' a pont d' manoye po vos payî, a moens k' vos soeyîxhe mi candjî on biyet. — Motî del Fagne et del Tieraxhe (fråze rifondowe).
- cwårs k' on dene u k' on dmande po-z aveur on conte djusse.
- Rindoz m' el manoye. Vos a dju ddja rindou manoye ?
Ratourneures
candjî- sinse 1 :
- manoye di sindje : cwårs ki n' valèt nén grand tchoi. Loukîz a : « cwårs di schaye ».
- måle manoye : manoye ki n' våt rén.
- rissaetchî s' manoye : si rsaetchî d' ene emantcheure.
- Les djins, c' est come les manoyes, elzès fåt prinde po çou k' i valèt : dijhêye po payî des ovrîs, u po n' nén rilver li metchansté di sacwantès djins.
- C' est rcwerou come del manoye di Påpe : c' est ene sacwè d' råle, ki les djins rcwerèt tertos. Loukîz a : « manoye do Påpe ».
- S' on n' conoxhreut nén l' manoye, on direut k' c' est do blanc : (do blanc = di l' årdjint) dijhêye po ene sakî ki fwait l' ritche mins ki n' a pont d' cwårs.
- esse come li viye manoye: ni pus aler : dijhêye po ene sacwè ki n' va pus, ene feme ki n' ahesse pus si ome.
- dibiter del måle manoye : si siervi di manoye ki n' våt rén, di fåsse manoye.
- kinoxheu(se) di manoyes :
- onk (ene) ki fwait dins les manoyes (dins ene banke, al Boûsse, tot ramassant les viyès pîces).
- onk (ene) ki trouve todi l' fén mot d' èn ecramiaedje.
- bate manoye, bateu d' manoye : Loukîz a : « bate manoye ».
- sinse 2 :
- fé del manoye : candjî on biyet conte des pîces.
- del pitite manoye : des pîces ki n' valèt waire.
- elle a del manoye po candjî s' pîce : dijhêye d' ene feme ki n' si leye nén dire, copurade cwand k' on lyi conte des asblouwetes.
- Dji n' candje nén tant et dj' a del manoye : djeu d' mot candjî (divni diferin; fé del manoye).
- sinse 3 :
- rinde li manoye del pîce : u: payî del minme manoye : si rvindjî.
- « Dj’ årè m’ manoye cwand dj’ rinterrè,
Djôzef e-st on si haeyåve rowe.» — Joseph Vrindts, « Bouquet tot fait », « Pitite pâquète », 1893, p.71 (fråze rifondowe). - Dj’a bin sogn’ qu’amå pô l’duc Tchâles èt sès sôdårs,
N’acorès-se po rinde li manôye di nosse pèce
— Joseph Mignolet, "Li tchant di m' tere", 1935, p. 38.
- « Dj’ årè m’ manoye cwand dj’ rinterrè,
- si mete foû manoye : atchter disk' a s' dierinne mastoke, sins pupont wårder d' cwårs.
- I n' s' a nén metou foû manoye : i s' a mostré pice-crosse (rapia).
- esse djus° d' manoye :
- esse come li manoye: passer d' ene mwin a l' ôte : dijhêye po les femes ki s' fordinèt.
- dji lyi rindrè s' manoye : u: dji lyi rindrè l' manoye del pîce : djel rårè, dji m' rivindjrè d' lu (di leye).
- dj' årè l' manoye del pîce : u: dj' a del manoye a rawè et dj' el rårè : dji m' rivindjrè.
- rinde li manoye del pîce : u: payî del minme manoye : si rvindjî.
Parintaedje
candjîOrtografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
candjîcwårs di minme valeur k' on pus gros biyet, ene pus grosse pîce
cwårs k' on dene u k' on dmande po-z aveur on conte djusse
rissaetchî s' manoye
- Francès : tirer son épingle du jeu (fr)
Etimolodjeye 2
candjîS’ i gn åreut ene sakî ki sepreut cwè åd fwait di l’ etimolodjeye di « manoye », el pout stitchî vaici.
Sustantif
candjîsingulî | pluriyal |
---|---|
manoye | manoyes |
manoye femrin
- sôre di rampe, ki l’ sincieus no, c’ est : Lysimachia nummularia, en almand krautpfennig (fenich, mastoke di yebe), avou des ptites sipessès fouyes ki ls efants prindèt po fé come des pîces di manoye.
Ortografeyes
candjîE rfondou walon :