hansi

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Mot-criya « han » (avou on ristitchî S) avou l’ cawete di codjowaedje « -i » des viebes; mot cité dins l’ FEW 21 313b.

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /hɑ̃.ˈsi/ /hɑ̃.ˈse/ /haː.ˈsi/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /hã·si/

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	hansi / hansixh
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	hansixhoz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	hansixhans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	hansixhnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	hansirè / hansixhrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	hansixheu
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	hansixhe
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	hansi
Ôtes codjowaedjes	come prusti

hansi (v. sins coplemint)

respirer målåjheymint, po ene djin, ene biesse.
- Il avance, il arive, on l' voet hansi. — Martin Lejeune, “ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.145, « Lès prumîs pas » (fråze rifondowe).
- L' efant sint i so s' hanete l' alinne todi pus coûte ki s' grand cuzén hansixh atot djîstrant so les pedales come on dlaxhî po-z aler pus roed ? — Albert Maquet (fråze rifondowe).
- Li danse finixha dizo ene plouve di vivås ki dura tant k' Zoreyya, frexhe di souweur et hansixhant tote, fourit rivnowe e s' plaece — Joseph Mignolet, dins « L' amour a l' Alambra », p. 16 (fråze rifondowe).
roter målåjheymint, tot djåzant d' ene machine.
- Li machine hansixheut, et fåte di cråxhe les rôlmints crînént — Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe).
- Adon l' moteur foircixh; i petårdêye, hansixh, boerlêye; li batchea monte et s' implixh d' årzeye, la k' s' efoncèt les lujhantès brokes d' acî emantcheyes sol boird — MFab, "Li hatche di bronze" (1937), p. 48 (fråze rifondowe).
(v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « so ») shofer so ene sacwè pol reschandi.
- Po sayî d' ristchåfer,
  Mes mwins froedes
  Et si roedes,
  Dji hansixh dissus bén roed,
  Po ene gote raveur mes doets. — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "Les qwate saisons", p.68 (fråze rifondowe).
(viebe å prono) fruzi tot djåzant do vint.
- Loukîz don dzeu l' Årdene l' aireur ki s' diswalpêye
  Tot distindant les stoeles ene après l' ôte, å cir !
  Et l' zuvion ki hansixh so ene hole et claire nûlêye,
  Semer ene hiede di blankès berbis, sol bleu d' acî. — Louis Lagauche, "L' inmant", (1947), Li briyolet, Tchanson d’on vî Hutwès, p. 144 (fråze rifondowe).
(viebe å coplemint), (belès-letes) schiper on gåz.
- Cités do Noer Payis, moriånès overresses,
  Corons, beurs et terisses, infier di nos houyeus,
  Wice ki l' tchanson del hoye est scrîte a côps d' havresses,
  Et la ki l' cour del tere hansixh do feu griyeus ! — Louis Lagauche, "L' inmant", Å neûr payîs dè l’ hoye, (1947), p. 129 (fråze rifondowe).