Etimolodjeye 1

candjî

Tayon-bodje latén « cornu » (minme sinse).

Prononçaedje

candjî

Sustantif

candjî
singulî pluriyal
coine coines

coine femrin

  1. (antomeye des biesses) broke k' i gn a di tchaeke costé sol front des vatches, des gades, des berås, do diåle, evnd.
    • Des biesses a coines.
    • Il a yeu on côp d' coine del gade. Motî Gilliard (fråze rifondowe).
    • Ene vatche a ene roye a s' coine a tchaeke vêlaedje. Motî Gilliard (fråze rifondowe).
  2. (antomeye des biesses) bwès avou do coxhlaedje ki crexhe so l' front des ciers et des parey a zels.
    • Les coines des ciers toumèt tos ls ans mins les cenes des dins et des renes ni tcheyèt nén.
  3. sustance des shabots des tchvås, des ongletes des vatches.
    • On s' meteut do formol dizo les pîs po k' i divnénxhe deurs come del coine.
  4. stitcha so des plantes k' i gn a.
    • Des canadas ås coines; ene poye al coine.

Ratourneures

candjî
  1. awè des royes a ses coines ou awè des taetches so ses coines.
  2. awè åk so ses coines : awè des royes a ses coines.
  3. awè (ene sacwè) so ses coines : awè ç' cayet la e trexhe (s' endè tracasser).
    • On n' les ôt pus tant brutyî conte des Flaminds, asteure k' il ont l' afwaire del diyocsene so leus coines.
  4. poirter des coines : esse coirnåd.
    • Les ki wåkèt sinte Catrene
      Et ki vs fjhèt poirter des coines;
      Cenes qui rotèt-st-e schî-fesse
      Ou les deus djambes el minme fesse
      Jean-Pierre Vervier (fråze rifondowe).
  5. S' il a magnî l' diåle, k' i magne pår les coines ou Cwand on magne li diåle, i fåt magnî les coines : On doet achever d' payî po les mizeres k' on-z a fwait ås ôtes. Franwal: ahåyant po "Il faut boire le calice jusqu'à la lie".
  6. Tchessî è s' coine : bén magnî.
  7. Rissaetchî ses coines come les lumçons : si disdire; ni pus rwaitî ene sacwè.
  8. Li solea mostere ses coines : i s' mostere ene miete.
  9. Dj' end a ddja assez come ça so mes coines : dj' a ddja målåjhey assez insi.
  10. N' awè rén so ses coines : ni rén awè k' on v' poye riprotchî.
  11. On lî leye trop l' loyén djus des coines : on l' leye trop fé, on lî leye di trop d' lîberté.
  12. Il est (si) mwinre k' i båjhreut bén ene gade etur ses coines.
  13. Il a veyou les coines do diåle.


Parintaedje
candjî
Mots d’ aplacaedje
candjî
Ortografeyes
candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
candjî
broke sol front des vatches
coxhlou stitchaedje do front des ciers
sustance do shabot

Etimolodjeye 2

candjî

Sitindaedje do prumî sinse, avou candjmint d' djinre, l' organe estant divnou èn instrumint po coirner.

Sustantif

candjî
singulî pluriyal
coine coines

coine omrin et femrin

  1. (muzike) instrumint k' on shofele divins po fé do brut.
    • Ni roveye nén di prinde on coine po nd aler al trake dimwin.
    • I prindént des coines di tchesse po-z aler ecoraedjî li Standård.
    • Come on gamén ki fwait ndaler ene coine di paxhnåde, on cok di brouwire creye on côp et s' leve å mitan des fetchires Joseph Calozet (fråze rifondowe).
    • Li woeyeu del tourete, ki pete po l’ pus seur on some, ni soune nén del coine, cwand l’ sotea potche so l’ toet del foidje po rgriper l’ fossé Joseph Mignolet, "Li payis des soteas", 1926, p. 81 (fråze rifondowe).
    • Li bierdjî a apicî s' coine po sofler ddins. Motî Gilliard (fråze rifondowe).
Parintaedje
candjî
Ratournaedjes
candjî
instrumint k' on shofele divins po fé do brut

Etimolodjeye 3

candjî

Tayon-bodje latén « cuneus » (minme sinse).

Prononçaedje

candjî

Sustantif

candjî
singulî pluriyal
coine coines

coine omrin

  1. (djeyometreye) inglêye d' on cwåré, d' on rectangue, d' ene tchambe.
    • Li cwåré a cwate coines di scwere.
    • Li coine d' on lénçoû, d' ene tîke.
    • Li coine di l' ouy, del boke.
    • Li coine d' ene pådje.
    • I dmeurnut al coine del rowe. Motî Gilliard (fråze rifondowe).
    • Elle a ratindou al coine do bwès. Motî Gilliard (fråze rifondowe).
    • Dji mindjrè sol coine del tåve. Motî Gilliard (fråze rifondowe).
    • Purdoz l' lénçoû pa les coines po l' riployî. Motî Gilliard (fråze rifondowe).
    • I s' a ashîd al coine do paxhi. Motî Gilliard (fråze rifondowe).
    • Ele waite al coine di s' fignesse. Motî Gilliard (fråze rifondowe).
    • Elle a xhorbou ses ouys avou l' coine di s' cindrén. Motî Gilliard (fråze rifondowe).
    • Il a peté s' tiesse al coine del tchiminêye. Motî Gilliard (fråze rifondowe).
  2. (djeyografeye) boket d' on payis.
    • Dins l' DTW, n a des mots di totes les coines del Walonreye.
    • Li hagnante bijhe, divins totes les coines,
      Baligandant, vneut sititchî
      Des meye pondeures di ses alinnes
      Tot çou ki n’ si poleut catchîMartin Lejeune, "L’iviêr èt l’amour" (fråze rifondowe).
  3. plaece ritirêye.
    • Metoz vs el coine do feu po-z awè bén tchôd.
    • Les dmeys djonnes omesdi måle goviene,
      Si dnént radjoû, zels, el minme coine
      Po risker leus çanses ås cwårdjeus
      Ou wadjî les tiesses ou les peyes. Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.42, “Li Plèce Grétry” (fråze rifondowe).
    • I fåt rsouwer ses låmes l' alnute, catchî dvins ene coine,
      Di sogne ki ls efants n' vis riyexhe al nareneJoseph Mignolet, "Fleûrs di prétins", p.43 (1929), "Li walon’rèye" (1916) (fråze rifondowe).
  4. boird.

Ratourneures

candjî
  1. aler el coine : esse pûni, po on scolî, k' on voyive a djno el coine del classe.
  2. Si les coines vénrént e mitan, ele serént rnetieyes : dijhêye del rinetieuse ki n' va nén ezès coines;
    rl a: mareye-rondès-coines.
  3. coine do bwès : orire do bwès, a l' inglêye.
  4. Dji nel vôreu nén rescontrer el coine do bwès : C' est èn ome a nd awè sogne.
  5. on sorire è cwane : on ptit sorire come po s' fote.
  6. waitî a cwane : loukî d' cresse, di truviè.

Parintaedje

candjî

(minme sourdant etimolodjike)

Mots d’ aplacaedje

candjî

Sinonimeye

candjî

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

candjî
inglêye
boket d' on payis
plaece ritirêye