tcheryî

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Bodje « tcher- » ‎(« tchår ») (avou candjmint d’ voyale), avou l’ cawete di codjowaedje « -yî » des viebes.

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /t͡ʃɛ.ˈʀjiː/ /t͡ʃɛ.ˈʀiː/ /t͡ʃɛ.ˈʀji/ /t͡ʃɛ.ˈʀjɪ/
- diferins prononçaedjes : /t͡ʃɛ.ˈʀjiː/
Ricepeures : tche·ryî

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	tchereye
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	tcheryîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	tcherians
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	tchereynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	tchereyrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	tcheryive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	tchereye
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	tcheryî
Ôtes codjowaedjes	sipepieus tåvlea

tcheryî

(viebe å coplemint) moenner (ene martchandijhe) d’ ene plaece a l’ ôte.
- Ça a stî des åbes siketés et des pus fondès oirbires, cåzu come s’ on tcheryive des gros buks di tchinne ou d’ få dins des bwès e pindisse. — Émile Gilliard, Su lès trîs dès Golètes, p. 21.
(v. sins coplemint) avanci.
- Li beaté shonne tcheryî e cir, mins c’ est les nûlêyes ki bodjèt.
- Divins ene fotche conte si bôr et, cwand l' Beaté tchereye,
  Påjhûlmint dvins les stoeles, el doûce tieneur del nute,
  C' est sor lu k' po tchanter l' råskignoû s' apîçtêye — Henri Simon, dins Basculer la table des matières|Li moirt di l' åbe (fråze rifondowe).
- E po n’ rén spiyî do manaedje,
  I fåt k’ tcheriexhe tot bén doûçmint— Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.28, “On Baguège Jus d’la Mouse” (fråze rifondowe).
(viebe å coplemint) epoirter (tot djåzant d' on ri, do vint).
- Li flåwe vint tchereye
  Insi tos les djoûs
  Li complinte del veye. — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Brutinèdjes », 1910, p.83 (fråze rifondowe).
(v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « a ») moenner (a).
- Ci n’ esteut k’ ene idêye, ene rapoitroûle u l’ ôte mins ki nos tcheryive a bate li djåze des eures å long. — Georges Simonis.
Modele:vncd continouwer.
- Et pwis, tot fjhant les cwanses di s’ essocter, tchereye t ele a djåzer tot hôt : — Arthur Xhignesse, « Boule-di-Gôme », 1912, p.11 (fråze rifondowe).
(v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « so »)
1. s' aprepyî d' èn ådje.
  - Il aléve tcheryî so vint ans, l' ådje k' on råwtêye a foice, et nosse påpå må faxhî ni s' veyeut nén— Joseph Vrindts, "Racontules et råtchåds" (1920), p.138; "Peûs-d'-Tchène" (fråze rifondowe).
2. aler viè.
  - Al Nouve-veye, å dierin tournant del rote, i toumît so ene martchande di laecea ki tcheryive so Serè— Arthur Xhignesse (fråze rifondowe).