ricnoxhe

Walon (Rifondou)

**Alofômes**
Spotchaedje e deujhinme pî (a l' atake et après cossoune)	Dobe plinne cogne (Nameur)	Spotchaedje e prumî pî (cogne lidjwesse)	Spotchaedje e prumî pî (cogne namurwesse)	Divanceye voyale
ricnoxhe	riconoxhe	rkinoxhe	rconoxhe	erconoxhe

Tayon-bodje latén « recognoscere » (minme sinse), ki respond eto å viebe «kinoxhe» avou l’ betchete « ri- » des viebes, çou ki dene on mot avou l’ dobe betchete « ric- » des viebes.

AFE :
- diferins prononçaedjes : /ʀik.ˈnɔç/ /ʀik.ˈnɔχ/ ^{aschoûtez lu} /ʀik.ˈnɔh/ /ʀik.nɔ.ʃi/ /ʀyk.ny.ʃi/ /ʀ(i.)kɔ.ˈnɛʃ/ /(ɛ)ʀ.kɔ.ˈnɛʃ/ /ʀ(y.)ku.ˈniʃ/ /ʀ(y.)ku.ˈnyʃ/ /(ɛ)ʀ.kɔ.ˈnɛt/ (36 prononçaedjes)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ʀik.ˈnɔç/
Ricepeures : ric·noxhe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	ricnoxhe
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	ricnoxhoz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	ricnoxhans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	ricnoxhnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	ricnoxhrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	ricnoxheu
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	ricnoxhe
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	ricnoxhou
Ôtes codjowaedjes	come mete

ricnoxhe

(viebe å coplemint) sawè fé l' diferince eter deus sacwès.
- Savoz bén cmint k' on ricnoxhe on måye d' agaesse d' ene frumele ? Li måye est noer et blanc eyet l' frumele blanke et noere. — Roger Viroux (fråze rifondowe).
(viebe å coplemint) si rapinser d' ene sakî k' on cnoxhe tot veyant, tot-z oyant ene sakî.
- Rivnans èn ôte djoû, derit l' poirteu ås saetchs ki s' fjheut må del mere di li ptite Hélène, dji ricnoxhe li feme asteure, pa ça stou mi ki l' a-st abagué cial. — Joseph Vrindts, « Li pope d'Anvers » (1896), p.64 (fråze rifondowe).
(viebe å coplemint) préjhî, diner si djusse valeur a ene boune accion.
- Si les djins vlèt rconoxhe les siervices k' on tchén a rindou, k' il elaxhénxhe avou des såcisses ! — Henri Pétrez (fråze rifondowe).
(viebe å coplemint) dire k' oyi a èn acuzaedje, èn ametaedje.
- I n' ricnoxhe nén ses flotches.
- Si feme, ouy, ki ricnoxhe ses fåtes,
  Pîle po k’ Diè et tot s’ paradis,
  Ramoenne ci-la k’ ele traite d’ ingråte. — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.40, “Qui fait mâ trouve mâ” (fråze rifondowe).
dire ki c' est l' veur.
- C' esteut l' fi da l' abé Schinon; i l' aveut ricnoxhou.
- Insi l’ bijhe a dvou ricnoxhe ki li slo esteut l' pus foirt des deus. — Fåve del bijhe et do solea (fråze rifondowe).
(viebe å prono) : Loukîz a : « si ricnoxhe ».

li boû ricnoxhe si ståve : po ene sakî k' est dins ses waibes, et ki s' kidût sorlon.
on ricnoxhe l' åbe a ses fruts : on djudje ene sakî a çou k' i fwait.
ricnoxhe les måles foû des frumeles : bén vey li diferince. F. distinguer.
ricnoxhe li droet.
- Dji n’ vis ricnoxhe nén l’ droet do doter di m’ parole, ca çou k’ dj’ a fwait c’ esteut po mî vos catchî. — Joseph Mignolet, « Al Bèle Fontinne », comèdèye di treûs akes, 1924, p.44 (fråze rifondowe).
ni pus esse a ricnoxhe : esse målåjhey a ricnoxhe.
- Lidje n’ est pus a ricnoxhe avou tos ces candjmints. — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.141, “Li Trô Bottin” (fråze rifondowe).
- Li meune, qu’èsteût si binamé, n’est pus oûy’ à riknohe’ — Joseph Vrindts, Tot tûsant (1924), Li Caquet dès Feum’rèyes.
- D’on condan-né qu’drènéve dizo l’fårdê di s’creû…
  Jésus n’èsteût pus à rik’nohe… — Joseph Mignolet, "Li tchant del croes", 1932, p. 98.
- L' Ônea ki vs veyoz la tot ctoirtchî dvins ses coxhes,
  Et ki s' clintche padzeu l' rew ki passe tot glawzinant ;
  S' a si télmint sôlé del friscåde di s' corant
  K' il est divnou fôkak et n' est pus a ricnoxhe
  — Louis Lagauche, "L' inmant" (1947), p. 74 (fråze rifondowe).