maxhî
Etimolodjeye
candjîS’ i gn åreut ene sakî ki sepreut cwè åd fwait di l’ etimolodjeye di « maxhî », el pout stitchî vaici.
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : Prononçaedje a radjouter
- prononçaedje zero-cnoxheu : Prononçaedje a radjouter
- Ricepeures : ma·xhî
Viebe
candjîDjin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | maxhe |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | maxhîz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | maxhans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | maxhnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | maxhrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | maxhive |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | maxhe |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | maxhî |
Ôtes codjowaedjes | come waitî |
maxhî (viebe å coplemint)
- mete eshonne diferinnès sacwès u sakîs, candjî l' ôre dins liké ele sont.
- Ele groumtéve des påters et des åvés k' ele maxhive å no do djonnea et, a foice do repeter ç' no la, i lyi shonnéve vey li valet et s' lyi djåzéve t ele— Joseph Mignolet, "Vé l’loumîre" (1922) (fråze rifondowe).
- Ki maxhe-t ele la, è-n on lawet
fwait d' aiwe, di farene et d' lewin ?
C' est l' soprece, l' åme del påsse : c' est çou kel rind ledjire;
çou ki fwait lever l' pan ! — Henri Simon, divins Li pan do Bon Diu; lijhåve so Wikisourd (fråze rifondowe). - Po basti s' ni, l' oronde va cweri on fén briyak sol boird des aiwes, k' ele maxhe avou del raetchote di s' betch — Patricia Ohlès-Simon (fråze rifondowe).
- (å cwårdjeu) rimete (des cwåtes) ene avå l' ôte, divant di ridner on novea djeu.
- bressî.
- Ene fråze d’ egzimpe est co a radjouter.
- mawyî.
- Ene fråze d’ egzimpe est co a radjouter.
- dizôrner, anichter
- (viebe å prono) : Loukîz a : « si maxhî ».
Parintaedje
candjî- maxhe
- maxhaedje, maxheu
- maxhisse, maxhåd, maxheure
- maxhåve
- rimaxhî
- acmaxhî, acmaxhaedje
- dismaxhî
- kimaxhî
- calmaxhî
Mots d’ aplacaedje
candjîOrtografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
- maxhî : R13
Ratournaedjes
candjîPårticipe erirece
candjîsingulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | maxhî | maxhîs |
femrin | maxheye | maxheyes |
maxhî omrin
Sustantif
candjîsingulî | pluriyal |
---|---|
maxhî | maxhîs |
maxhî omrin
- çou k' a stî maxhî, aprume ene sacwè k' on magne.
- Ene fråze d’ egzimpe est co a radjouter.
Ratourneures
candjî- On maxhî d' carotes : des canadas maxhîs avou des carotes.
Addjectif
candjîsingulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | maxhî | maxhîs |
femrin padrî | maxheye | maxheyes |
femrin padvant | maxheye | maxheyès |
maxhî omrin
- k' on a do må a vir åd triviè, k' est madrouyî.
- Do cafè maxhî.
- Nos esténs so l' ki-vive nute et djoû; nos påméns d' soe. et nos n' oizéns pus boere on côp d' leu maxheye aiwe, do vraiy tchåssin— Dieudonné Salme, Li houlot (fråze rifondowe).
- Tant k' a l' kesse del bone intincion, èn a bråmint k' ont les ouys maxhîs— Jean Bosly, ratournant L' imitåcion d' Djezus-Cri. — Jean Bosly, L’ îmitåcion d’ Jèzus-Cris (ratourné di J. Bosly) (fråze rifondowe).
- k' a stî melé avou.
- Si dji rtuze eco pal djoû d' ouy
I m' atome d' aveur ene låme ås ouys
Et bén l' poenne maxheye di rgrets— Louis Lagauche, "L' inmant", Li tchanson del Mouze, (1947), p. 101 (fråze rifondowe).
- Si dji rtuze eco pal djoû d' ouy
Ratourneures
candjî- båsheles et valets maxhîs : (tot cåzant des scoles, evnd.) micse.
Ortografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :