kimaxhî
Plinne cogne Lidje-Årdene (betchete sipotchåve) |
Cogne Nameur-Tchålerwè (betchete nén spotchåve) |
Sipotcheye cogne Lidje-Årdene |
---|---|---|
kimaxhî | comaxhî | cmaxhî |
Etimolodjeye
candjîDo viebe « maxhî » avou l’ betchete « ki- » des viebes.
Prononçaedje
candjî(comaxhî, kimaxhî et cmaxhî)
- AFE :
- diferins prononçaedjes :
- (cognes plinnes) /ki.ma.ˈʃiː/ /ki.ma.ˈhiː/ /ky.ma.ˈʃe/ /ki.ma.ˈʃɛ/ Prononçaedje a radjouter (betchfessî xh)
- (spotcheyès cognes) /k.ma.ˈʃiː/ /k.ma.ˈʃe/ /k.ma.ˈʃɛ/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ki.ma.ˈʃiː/ /kɔ.ma.ˈʃiː/ /k.ma.ˈʃiː/
- diferins prononçaedjes :
- Ricepeures : ki·ma·xhî
Viebe
candjîDjin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | kimaxhe |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | kimaxhîz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | kimaxhans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | kimaxhnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | kimaxhrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | kimaxhive |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | kimaxhe |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | kimaxhî |
Ôtes codjowaedjes | come waitî |
kimaxhî (viebe å coplemint)
- maxhî cou dzeu cou dzo.
- Mins cwand on è prind trop, çou k' i m' arive kécfeye
Dji n' catchrè nén do dire, ki ça cmaxhe les idêyes
— Édouard Remouchamps, Bultén del Societé d' Lidje, Bulletin de 1858, « Li savtî », 77-143 (fråze rifondowe). - Li mistere ki plonke et ki mousse,
Ki rmowe vosse cour et ki l’ dismousse,
Tot vnant cmaxhî tos les ptits screts
Ki vs catchîz avou tant d’ agrès ?— Martin Lejeune, Bultén del Societé d' Lidje, "Zûvion d’amoûr", tome 43, p. 143 (fråze rifondowe). - C’ est come ene doûce tchanson ki cisse vuzion d’ vesprêye
Cwand l’ solo padrî l’ tere a l’ air do dire adiè.
Tot cmaxhant-st avå l’ cir les coleurs di l’ airdiè
Po fé des boukets d’ fleurs foû des blankès nûlêyes ! — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Vûzions », 1913, p.87 (fråze rifondowe). - Sins zeles ki dvénreut ele e toubion ki nos khere
Dizo l' progrès ki cmaxhe el plaece do vni médyî— Louis Lagauche, "L' inmant", Li tchanson del Mouze, (1947), p. 110 (fråze rifondowe).
- Mins cwand on è prind trop, çou k' i m' arive kécfeye
- (viebe å prono) : Loukîz a : « si kimaxhî ».
Mots vijhéns
candjîOrtografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
- kimaxhî : R13
Li mot n’ est nén dins : O4