sonk

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Tayon-bodje latén « sanguis » (minme sinse) (sorwalonde AN/ON).

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /sɔ̃ːk/ /sõ/ /sã/ /sãk/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /sõk/
Ricepeures : nén rcepåve

Sustantif

singulî	pluriyal
sonk	sonks

sonk omrin

(mot d’ fiziolodjeye) rodje likide ki cour dins l' coir des biesses et des djins.
- « Vos ploz mori dins les dijh ans ki vnèt » m' ont i dit les docteurs li djoû k' i m' ont-st anoncî les rzultats des analizes di sonk — Lucyin Mahin, Li batreye des cwate vints.
- Xham crinna li voenne avou si flîme. Li sonk sitritcha — Lucyin Mahin.
- Brunete m' a vlou souker
  Dji lyi a fwait rinde l' åme
  Et, bén estchåfêye, dji lyi a hagnî l' muzea
  Li pus roed possibe !
  Li sonk tot rodje a stritchî d' bea — Joseph Bily, lijhåve so l' Aberteke (fråze rifondowe).
- Li djonkea å tchinne: « Pocwè vos rtourner les sonks po ene pôve laide fenaesse ? » — Bernard Jacob (fråze rifondowe).
- Cwand Vera Tchoubarov l' aveut vnou trover avou si noer ouy, et lyi conter si spoûle avou l' bea Smayil Celebicihan, si sonk n' aveut fwait k' on toû — Lucyin Mahin, Vera.
- Dji so foû d’ sonk, li cour mi tronne
  Dji croe ki dj' m' a seré les voennes — CBad, Le Salazar liégeois (fråze rifondowe).
raece, sôre di biesse, famile.
- Ci tchén la a do sonk di Malinwès.
- Il a do sonk di djîle: tote si famile fwait l' djîle a Binche.
- Li vî sonk walon si rnovele djourmåy,
  Å cour del patreye wice k' il a nexhou. — Louis Lagauche, "Amon nos autes : tchansons tchusèyes" (1908-1912), p.81 (fråze rifondowe).
(mot d’ pexheu) sôre d' amoice.
- Et mes amoices, don, k’ estént cmandêyes ? Dj’ end a dji n’ sé cbén d’ sôres. (i drouve si saetch). Loukîz, vola del påsse ; cial, c’ est do sonk, pwis des viers, di l’ avoenne, des sonks, do froumadje et co deus troes sôres ki dji n’ sai nén mi-minme çou k’ c’ est ! — Henri Simon, « Sètche, i bètche » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.36 (fråze rifondowe).
- LIZA. -Ni vnoz nén co avou tos vos flairants sacwès so m' prôpe tåve, savoz !
  DJÅKE. -Flairants sacwès ? C' est des betchêyes, des viers, do froumadje, del påsse, do sonk… — Joseph Mignolet, "Milionêre !" (1934), p.3-4 (fråze rifondowe).

Ratourneures

likide

si fé do mwais sonk
end awè les sonks tos rtournés : esse tot rmouwé, tot dzôrné pa on foirt mouwaedje.
rimouwer les sonks (da kéconk) : li mete dins ene saizene ; li fé araedjî.
Si sonk n' a fwait k' on tour : Il (elle) a stî rvolté (-êye) pa åk k' i (ele) n' åreut nén creyou.
awè on côp d' sonk : esse presse a mori subitmint.
awè l' vizaedje e sonk : esse tot rodje do vizaedje (di tchôd, d' esse honteus).
rifé do novea sonk : esse bon pol santé, tot cåzant d' èn amagnî po les djins u po les biesses.
ès payî ene pinte di bon sonk : ndaler s' amuzer et rire on bon côp.
n' awè pont d' bon sonk ezès voennes : n' awè pont d' bon tour, esse todi a damadje.
esse djus d' sonk : awè pierdou s' sonk, soeye-t i di s' awè forsonné, u d' esse siblari a cåze d' ene longue maladeye.
aler djus d' sonk : piede si sonk.
esse a sonk frexh : bén comprinde çou k' on fwait, et fé åk di laid ; èn nén monter a sminces åjheymint.
rawè ses sonks : si rsaizi.
On n' såreut saetchî do sonk d' on cayô : on n' a rén avou rén.
esse sonk-en-aiwe : Loukîz a : sonkenaiwe.
alot d' sonk : Loukîz a : alot.
djonne sonk : Loukîz a : djonne.
bleti sonk : Loukîz a : bleti.
briket d' sonk : Loukîz a : briket.
båbe di sonk : singnî del narene.
esse foû d' sonk (viye ratourneure) : esse dins les transes.
tourner l’ sonk

raece

il a ça dins l' sonk : I fwait ene sacwè åjheymint, sins k' on lyi åyaxhe aprins.
ranovler l' sonk : rimete ene ôte sôre di gayet dins on tropea d' vatches; aler cweri des måyes di singlé å lon po rmete dins ene tchesse, evnd.