médyî
Etimolodjeye
candjîBodje « méde » avou l’ dobe cawete « -yî » des viebes, ou tot droet do latén medicare.
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /me.ˈdjiː/ /me.ˈdje/ /me.ˈdji/ /me.ˈdjɛ/ /me.ˈdiː/ /me.ˈdi/ /miː.ˈdi/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /me.ˈdjiː/
- Ricepeures : mé·dyî
Viebe
candjîDjin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | médeye |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | médyîz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | médians |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | médeynut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | médeyrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | médyive |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | médeye |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | médyî |
Ôtes codjowaedjes | come tcheryî |
médyî
- (viebe å coplemint) sognî (ene maladeye, on malåde, ene plåye).
- On lyi a médyî s' må — ALW 15 sol medcene (fråze rifondowe).
- Ele si vneut fé médyî a Bure, dé les frés.
- I s' a médyî lu-minme — ALW 15 sol medcene (fråze rifondowe).
- Les pourceas, c' est målåjhey a médyî, saiss — Båze di dnêyes di l’ Årdene nonnrece (fråze rifondowe).
- « Mame, di-st i,
Médyîz-m', dj' a må k' po-z assoti !
Ene pitite, ene metchante vipere,
M' a vnou hagnî »— Martin Lejeune, "Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune" p. 104-105, "L’amour atrape lu pètche" (fråze rifondowe). - Dj' irè médyî vos mwins k' on clawe
Vosse cour k' on trawe — Jean Guillaume (fråze rifondowe). - Les romanichels î codént des sôres di fleurs k' i lzî faleut po médyî diferins mås — Lucyin Mahin, Ène bauke su lès bwès d’ l’ Ârdene, p. 175 (fråze rifondowe).
- C' est dvins zels ki dji rvoe, po médyî m' languidône,
Mi prumire florixhåjhe ki m' a fwait çou k' dji so
Et k' dji serè djourmåy tant ki m' dimeurrè co
— Louis Lagauche, "L' inmant", Li tchanson del Mouze, (1947), p. 99 (fråze rifondowe).
- ((v. å nén dit coplemint)) aidî a riweri.
- Cwand on-z a des mås d' estoumak, li camamele médeye — ALW 15 sol medcene (fråze rifondowe).
- C' est ene sacwè ki médeye — Motî del Hesbaye (fråze rifondowe).
- Li plåye mi schôpeye : c' est l' ôlmint ki cmince a médyî — Motî d’ Vervî (fråze rifondowe).
- Sins zeles ki dvénreut ele e toubion ki nos khere
Dizo l' progrès ki cmaxhe el plaece do vni médyî— Louis Lagauche, "L' inmant", Li tchanson del Mouze, (1947), p. 110 (fråze rifondowe).
- (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « a ») mete des rmédes (so).
- Vola ût djoûs ki dj' médeye a m' djambe — Motî Toussaint (fråze rifondowe).
- (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « a ») trover on rméde a.
- Li måleur est fwait, dji n' î såreu rén médyî — Motî d’ Vervî (fråze rifondowe).
Parintaedje
candjîSinonimeye
candjî- (sognî on malåde) : sognî, droucter, droucturner
- (rifé on må) : riweri
- (baxhî ene poenne) : aminder, solåcyî
Sipårdaedje do mot
candjîw. do Mitan, Basse Årdene, w. do Levant
Ortografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
- mîdi : G215 p. 335
- médiè : S117, G215 p. 335
- médî (3inme sôre : nos médians) : C99, E1, E34, G215 p. 335
- médier : S17 p. 185, S117, G215 p. 335
- médi (4inme sôre : médihèdje, médishadge) : E21, E165 p. 56, E200, G215 p. 335
- médyî : C99, G215 p. 335, S117
- médî (2inme sôre : ça méde) : E213
- médi (3inme sôre : médiadje) : C1, C99, G215 p. 335
E rfondou walon :
Li mot n’ est nén dins : E145
Ratournaedjes
candjîsognî on malåde
Pårticipe erirece
candjîsingulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | médyî | médyîs |
femrin | médieye | médieyes |
médyî omrin
- Pårticipe erirece omrin do viebe "médyî".
- On lyi a médyî s' må — ALW 15 sol medcene (fråze rifondowe).
- I s' a médyî lu-minme — ALW 15 sol medcene (fråze rifondowe).