Loukîz a : «Mådi» (Mâdi, Djan d' Mâdi)

Loukîz eto : må di.

Etimolodjeye

candjî

Tayon-bodje latén « maledicere » ‎(« mălĕdicĕre ») (må dire); li codjowaedje walon a dandjreus stou assaetchî på ci do contråve «beni», çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -i » des viebes.

Prononçaedje

candjî
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) mådi / mådixh
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) mådixhoz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) mådixhans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) mådixhnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) mådirè / mådixhrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) mådixheu
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) mådixhe
pårt. erirece (dj’ a, vos av) mådi
Ôtes codjowaedjes come prusti

mådi (v. sins coplemint)

  1. (mot d’ rilidjon) dimander a Diu on punixhmint po.
    • Li Bon Diu mådixha Cayin. Motî Forir (fråze rifondowe).
    • Il a mådi ses efants. Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
    • A ! Dji t’ mådixh, grigneuse viyesse !Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.41, “Tot passe” (fråze rifondowe).
  2. vey evi (èn ovraedje, èn etruvén).
    • Si trovant dins l' mizere, li pôve ome mådixh si destinêye. Motî Forir (fråze rifondowe).

Parintaedje

candjî

Sinonimeye

candjî

Contråve

candjî

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
  • mådi : R11 (a « cåze 1 ») (lére)
Li mot n’ est nén dins : C54, C65, R13

Ratournaedjes

candjî
dimander a Diu on punixhmint

Pårticipe erirece

candjî

mådi omrin

  1. Pårticipe erirece omrin do viebe "mådi".

Codjowa

candjî
Dobès rfondowes
mådi   mådixh
Do viebe «mådi»
  1. indicatif prezintrece, prumire djin do singulî
  2. kimandeu prezintrece, deujhinme djin do singulî, fôme camaerådrece

Addjectif

candjî
singulî pluriyal
omrin mådi mådis
femrin padrî mådeye mådeyes
femrin padvant mådeye mådeyès

mådi omrin

  1. (come addjectif djondrece, todi metou padrî l’ no) (mot d’ rilidjon) disbeni d' ses parints, d' ene foice dizeutrinne.
    • Li guignon ki l' mådi sierpint
      Vout semer tot avå çou k' dj' inme
      Serè-st adoûci, ca, mi-minme,
      Djondant do må, dji semrè l' bén. Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "Les deus sèmeus", p.23-24 (fråze rifondowe).
    • Asteure, vo t' la mådi del daegne k' a boevou l' sonk da t' fré, et k' c' est t'-minme les cåzes. Lorint Hendschel, Li Djneze (ratournaedje).
    • Les tchamps mådis, c' est pask' i gn aveut des spôres di tcherbon eterêyes la dispu lontins.
    • Li manant qui vique et qui moûrt dizo l’fèrôme dè signeûr, èl lome li tchèstê mådit. Joseph Mignolet, "Li Payîs des Sotês", 1926, p. 27.
  2. (come addjecif djondrece, todi metou padvant l’  no) k' amoenne do penin (dit dins ene fråze mouwrece).
    • On mådi procès m' a rwiné. Motî Forir (fråze rifondowe).
    • Mådeye voye ! Motî Forir (fråze rifondowe).
    • Mådeye guere ! Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
    • Djalot des beas carotches ki rôlént sol grand-rote,
      Ki ti loukive sovint les pîs dvins les tcherwés ;
      T' as kheré t' viye eraire !… Pwis t' as passé tot houte,
      Li djoû k' on mådi sondje vina po t' rascråwer ! Louis Lagauche, "L' inmant", (1947), A ‘n-ancyin payîsan, p. 152 (fråze rifondowe).

Sinonimeye

candjî

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
  • mådi : R11 (a « cåze 1 ») (lére)
Li mot n’ est nén dins : O4, R13

Ratournaedjes

candjî
disbeni
k' amoenne do penin

Sustantif

candjî
singulî pluriyal
omrin mådi mådis
femrin mådeye mådeyes

mådi omrin

  1. (dins èn arinnoe) (sovint al difén del fråze) arinne l' ôte come s' il esteut on demon ou ene foû måhaiteye djin.
    • –[on demon]O nonna va rzè ! Dji n' ti såreu fé do toirt cåze del cene k' a vnou avou twè !
      Dinez-m' li påtchmint, mådi !
      Paul-Henri Thomsin, ratournant e walon Walon’rèye, tére di lédjindes, 1998, p. 19 (fråze rifondowe).

Ratournaedjes

candjî
mådi