badjawe

Walon (Rifondou)

singulî	pluriyal
badjawe	badjawes

badjawe femrin

(antomeye) dizo del djawe.
- Cwand i s' måvléve, ses badjawes tronnént.
boke (ki djåze bråmint).
- Po-z etinde leus badjawes,
  Et lzî vey hossî leus cous,
  Pus d’ on vijhén vineut a s’ finiesse. — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.121, “Nos Bottresses” (fråze rifondowe).
åjhmince po djåzer (vey les ratourneures ådzo).
- Avou l' badjawe k' il a, i vindreut do keuve po d' l' ôr.
- Si badjawe, c’ est del verdjale ki prind les ptits oujheas k’ endè vont-st a l’ avire sins tuzer ki l’ monde est plin d’ calinreye ! — Joseph Mignolet, « Al Bèle Fontinne », comèdèye di treûs akes, 1924, p.7 (fråze rifondowe).
- Avou les femes, i saye di rire. Mins nerén, i n' a nén l' manire. I n' les såreut ddja adawyî, I n' a nén l' badjawe d' on pårlî (rat. pa — Lucyin Mahin.
- Mins Bawin aveut del badjawe, si vos veyoz çou k' dji vou dire, ey el feme endè pierda l' tiesse. — Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe).
tchafete.
- Kéne badjawe ki cisse båshele la!
- Taijhe tu po l' amour di Diu, viye badjawe!
(imådjreçmint) vwès.
- I n' a måy yeu ki s' violon el mwin, et s' n' a t i måy schoûté ki l' badjawe di ses sondjes d' årtisse. — Joseph Mignolet, "Li vôye qui monte" (1933), p.5 (fråze rifondowe).

fé peter l’ badjawe (a ene sakî) : lyi fote ene tchofe.
keude li badjawe : serer l' boke a ene sakî.
- Li mayeûr si rafèye di lî keûse si badjawe
  — Oho!… féve nosse Grégô qui tronléve les balzins…
  — Joseph Mignolet, "Li tchant di m' tere", 1935, p. 50.
clôre si badjawe : sere s' boke.
- Cloyoz vosse badjawe, vî råvlea !
- Si vs årîz clôs vosse badjawe, on n' åreut nén seu çoula.
- So li ptit mirza ki hawe,
  I hansixh, i bouxhe di ses pus roeds.
  I fwait des ouys come on moudreu
  Afîsse ki l’ tchén cloye si badjawe. — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), «Li pawoureu», p.133 (fråze rifondowe).
- Troes omes arivèt ? I les fåt språtchî d' on côp d' catapule, edon ! Ça lzî clôrè leu badjawe ! — Paul-Henri Thomsin, ratournant Astérix amon lès Bèljes, 2022, p. 26 (fråze rifondowe).
aveur ene fire badjawe : fé di s' gueuye.
fé aler s’ badjawe : berdeler bråmint.
- C' est-ene tchafete, i fåt todi k' ele fwaiye aler s' badjawe.
- Sins fé asteme a li ptite malåde, ele kiminça a fé aler s' badjawe et tot hagnant madame Nanård ås cwate costés, ele lyi derit di tos ses pus roeds : — Joseph Vrindts, « Li pope d'Anvers » (1896), p.63 (fråze rifondowe).

L' diferince inte li mashale et l' badjawe, c' est kel mashale acsegne l' oxhea et l' badjawe l' tchårnowe pårteye dizo l' djawe.

Li mot dins on tite di live, di gazete, di soce, di marke No d' ene pitite eterprijhe ki fwait des brotches avou des spots e walon (leu waibe est cial)